CRA -
Semiha Kozlucalı - İtiraf etmeliyim ki geçen haftalarda katıldığım, Balat - Fener gezisi benim için ilkti. İstanbul'un en eski semtlerinden biri olan Balat, tarihi dokusu, dik sokakları, kaldırım taşları ve zamana meydan okuyan yaşantılarıyla beni büyüledi diyebilirim.
Eğer siz de henüz bu tarihi yarım adaya gitmediyseniz, birlikte küçük bir yolculuğa çıkalım…
Baharın sıcaklığının yanında serin bir gündü. Güneş almayan tarih kokan dar sokakların içinde Fener Balat gezimiz tüm heyecanıyla benim için başlamıştı.
İstanbul'da sosyal, ekonomik ve kültürel açıdan semt özelliği gösteren ilk yerleşim yeri olan Balat, 1950'li yıllara kadar Musevi ve Rum nüfusun yoğun olduğu, üç dinin bir arada yaşandığı, çarpıcı bir dokuya sahip olmasının yanında başına gelen onca şeye rağmen, kendine özgü ruhunu ayakta tutmayı başarmış bir semtimizdir.
Bizans dönemine kadar tarihi uzanan semt, eski İstanbul'un en hareketli ve kalabalık yerleşim yeri olarak biliniyor. Klasik Rum mimarisini yansıtan ikişer üçer katlı evler, zamana meydan okuyor.
Kıbrıs olaylarından sonra semti terk eden Rum halkın evlerine ise Anadolu'dan İstanbul'a yeni bir hayat kurma hayaliyle gelen aileler yerleşmiş.
Şarkılara konu olmuş Agora Meyhanesi, Sinagog, Cami ve Kiliselerin çokluğundan ve güzelliğinden, eski Yahudi evlerinden, sokakta oynamak yerine poz verip resmini çektiren ve karşılığında 1Lira talep eden çocuklardan, sokaklarda asılı olan çamaşırlardan ve bizi evlerine davet edip sıcacık yürekleriyle ağırlayan gülümsemeye çalışan aileden çok etkilendiğimi itiraf etmeliyim.
Yıpranmış yapıların arasında, neredeyse hepsinin cumbalı olduğu evler, kapılarından pencerelerine her ayrıntısıyla göz alıcı diyebilirim.
Bir gün sizin de yolunuz Balat’a düşer diye, Balat'ın tarihi ve gezilecek kültürel mekânlarından bazıları;
Fener Rum Erkek Lisesi; Fatih Sultan Mehmet ve Patrik Gennadios döneminde, 1454 yılında kurulmuş ilk erkek Rum eğitim kurumu. Patrikhane Mektebi ve Mekteb-i Kebir olarak da biliniyor. Tuğlaları Fransa'dan getirilmiş, etkileyici bir mimariye sahip olan bina Mimar Dimadis'in eseri.
Stevi Stefan Bulgar Kilisesi; Neo-gotik üslupta tasarlanmış bir ibadethane.
Çıfıt Çarşısı; 1492'de İspanyol engizisyonundan kaçan Balat’a yerleşen binlerce Yahudi, Çıfıt Çarşısı'nda iş kurdu.
Ahrida Sinagogu; Geçmişi 1400’lü yıllara dayanan Ahrida Sinagogu, Makedonya’nın Ohri şehrinden gelen Yahudiler tarafından inşa edildi. 17. yüzyılda restore edilen sinagog, eskiden sayısız düğün ve törenlerine ev sahipliği yaptı.
Yanbol Sinagogu; Bulgaristan’ın Yanbol adlı kasabasından göç eden Sefarad Yahudileri tarafından kurulmuş.
Kethüda Camii; Ferruh Kethüda Camii olarak da bilinen ve eskiden avlusunda Balat Mahkemesi kurulan bu camii, Mimar Sinan tarafından 1562-1563 yılları arasında inşa edilmiş.
Bulgar Kilisesi; Kilisenin en önemli özelliklerinden biri, Viyana’da demirlerinin dökülüp, hazırlanıp Karadeniz üzerinden İstanbul’a getirilip monte edilmesidir.
Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi; Bazilika şeklinde inşa edilen Patrikhane 1602 yılından beri Fener’de bulunuyor.
Agora Meyhanesi; Şiirler yazılıp, şarkı sözlerinde adı geçen meşhur meyhane 1890 yılında Kaptan Asteri tarafından kurulmuş olup torunu Hıristo Dulidis tarafından işletilen meyhane, 15 senedir boş duruyor.
Küçük Mustafa Paşa Hamamı (Mimar Sinan Hamamı); İstanbul’un fethedildiği tarihte gemicilerin temizlenmesi için inşa edildiği belirtilen hamam, Fatih Sultan Mehmet döneminde, Kara Mustafa Paşa tarafından inşa ettirilmiş.
Petrion Kalesi; Adı, iç kale, kaya anlamındaki Yunanca ‘petra’ kelimesinden geliyor.
Aya Yorgi Kilisesi; 1720 yılında bazilika tipinde inşa edilen kilise, mimari açıdan gösterişli olmasa da içerisinde çok değerli.
Dimitri Kantemir’in Evi; 1673’te doğan Kantemir, Doğu incelemelerinin öncüsü, klasik Türk musikisine ‘Ebced’ notasını getiren bilgin, haritacı, mimar, filozof, tarihçi, dil bilgini, sanatçı ve siyasetçi olarak tanındı.
Yuvakimyon Rum Kız Lisesi ve Maraşlı Rum İlkokulu; Semtin tarihindeki Rum azınlığa ait eğitim kurumlarından biri.
Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı; Burası kadın tarihini araştırmak isteyenler için bir araştırma merkezi.
İstanbul’u solumak istiyorsanız mutlaka bir gün Fener ve Balat’ın sokaklarında kaybolun, eminim ki, farklı bir zamana yolculuk yaptığınızı hissedeceksiniz..
