Ali Sürüm -
İlk olarak Yavuz Sultan Selim'in eşi Ayşe Hafsa Sultan hastalanınca dönemin ünlü ve başarılı hekimi Merkez Efendi tarafından kullanılmıştır.
Daha sonra halk tarafından ilgi görünce halka da dağıtılmaya başlanmış ve dilden dile dolaşan mesir macununun tarifi öğrenilmiş ve insanlar tarafından yapılmıştır.
Mesir macununun genel özellikleri, hoş lezzeti ve kokusudur. Vücuda kuvvet, kalbe ferahlık verir, dimağı zihin kuvvetlendirir, dikkati arttirir, siniri yatıştırır, nefes darlığı, başdönmesi,
sırt ağrısı, bel ağrısı, siyatik ve romatizmaya iyi gelir, kanı temizler, göğsü yumuşatır, idrar zorluğunu giderir ve iştah açar.
Manisa'da her yıl Mesir Macunu Festivali düzenlenir. Merkez Efendi'nin Ayşe Hafsa Sultan'ı mesir macunuyla iyileştirmesi canlandırılır, halk oyunları oynanır ve halka mesir macunu dağıtılır.
Mesir macunu ve tarihi
Mesir Bayramı'nda Manisa'da Sultan Camii'nin minarelerinden atılarak halka dağıtılan macun. Manisa Bimarhanesi'nin (akıl hastalıkları hastanesi) ilk başhekimi olan ve Merkez Efendi
adıyla tanınan Musa bin Muslihiddin bin Kılıç, Manisa'ya gelmeden önce Denizli'de yaşıyor ve burada 41 çeşit maddeden meydana gelen macunu hastalarına ilâç olarak veriyordu.
Bu işe Manisa'ya gelince de devam etti. Macun, önceleri para karşılığında veriliyordu. İstek, giderek artınca bimarhanenin yakınındaki Sultan Camii'nin minarelerinden halka lokmalar
hâlinde atılmaya başlandı. 15 Nisan 1539'dan sonra bu olay her yıl yinelenerek gelenek hâlini aldı. Macun dağıtımına 1926-1952 arası ara verilmişse de 1952'de serbest bırakılmıştır.
Mesir bayramı: Manisa'da her yıl 15 Nisan'da düzenlenen şenlik. Mesir Bayramı, günümüzde bir eğlence niteliği almış olmasına karşın, eski Anadolu ve Sümer inançlarının değişmiş,
başkalaşmış bir uzantısı olarak kabul edilmektedir.
Bu eski inanca göre, Bitkiler Tanrısı Adonis, avlanırken bir domuz tarafından öldürüldü. Kanı ve gövdesi toprağa karıştı. Adonis'teki üretici güçten dolayı topraktan sayısız bitkiler
yetişti. Eski Anadolu kavimleri, her bahar, Bitkiler Tanrısı adına şenlikler düzenler ve birçok derde şifa olacağına inandıkları macunlardan yerlerdi. Tektanrılı dinlerden sonra da bu
gelenek günümüze kadar devam etmiştir.
Mesir macunu 41 tane değişik baharattan oluşur
Anason: İştah açıcı ve karminatif olarak kullanılır. Karminatif etki barsaklardaki fermantasyona engel olmasından ileri gelir.
Hindistan cevizi ve beşbase: Kaynatılmış suyu mide ağrılarına iyi gelir. Etkisi bileşimdeki uçucu yağlardan ileri gelir.
Çivit: Halk arasında kabakulak ve pnömonide iyi gelir. Bebeklerin ağız mukozasındaki ağrılı yaraların tedavisinde kullanılır.
Çöpçini: Kökünün kaynatılmış suyu ekzemede kullanılır. Bileşimindeki tanenden dolayı astrenjan etkisi vardır.
Çörek otu: Gaz söktürücü olarak kullanılır.
Darfülfül: Bedeni ısıtıcı ve öksürük kesici olarak kullanılır
Hardal tohumu: İştah açıcı ve mideyi yatıştırıcı olarak toz halinde kullanılır. Cilt hastalıklarında iltihabı ve ağrı giderici etkisi vardır.
Havlican: Öksürük kesici ve ağız kokusu giderici olarak kullanılır. Sindirimi kolaylaştırır, gazı dağıtır, balgamı giderir.
Hiyarşenbe: Mushil olarak kullanılmaktadır. Bileşiminde antrekion türevi vardır.
Kakule: Lezzet verici , gaz söktürücü, iştah açıcı olarak kullanılır.
Karabiber: Öksürük kesici, uyarıcı ve baharat olarak kullanılmaktadır.
Karanfil: Ağız kokusu giderici, diş çürüklerinde ve ağrılarında kullanılır. Bileşimindeki karanfil esansı antiseptik ve ağrı gidericidir.
Kebabe: İdrar ve solunum yolları antiseptiği olarak kullanılır.
Kimyon: Baharat, gaz söktürücü, iştah açıcı ve terletici olarak kullanılır.
Yenibahar, Zencefil, Galanya, Krem tartar, Kişniş, Havlıcan, Anason, Sakız, Safran, Tarçın, Udülkahr, Hardal, Misrafi, İksir, Meyan Kökü, Kalemi barit, Tiryak, Sarı helile, Kara helile, Raziyane, Zerdecub
Tıbbi değeri
Yukarıda bazılarını saydığımız bazı bitkilerin farmakolojik özellikleri göz önünde bulundurularak macunu iştah açıcı, gaz giderici, barsak paristalizmi arttırıcı, idrar yaptırıcı, uyarıcı ve
afrodizyak etkileri taşır. Eski hekimlerin düşüncelerine göre insanların kışın kuru gıda aldıklarından kanları koyulaşır, pislenir, iç organları çalışma düzenini kaybeder.
Bu nedenle insanların sıvı dengesini ayarlamak gerekir. İlkbaharda yeşil, taze bol gıda ortaya çıkınca o devrin insanları kan aldırmak, lavmanla barsakları boşaltmak, divretiklerle bol
idrar yaptırmak sureti ile vücudun dengesini kendilerine göre ayarlarlardı. Bu işe gecenin ve gündüzün eşit olduğu nevruz gününde başlamak gerekirdi. Hipokrattan beri gelen ve
hekimlerce kabul edilen dört unsur teorisinin bir neticesidir.
Mesir macununun faydaları
İştah açıcı; gaz giderici, kuvvet verici, idrar yaptırıcı, yorgunluk giderici, hormonları hareket ettirici etkileri vardır. Bunların yanı sıra zehirli hayvan sokmalarına karşın bir etkisi de
mevcuttur.
Halk arasındaki bazı inanışlardan alıntılar ;
•Bu macundan kim yerse yesin o yıl boyunca hiçbir zehirli hayvan sokmaz.
•Nevruz günü ağır hastalar bile yese iyi olur.
•Macunu yiyen gelinlik çağındaki genç kızlar o yıl içerisinde evlenirler.
•Macunu yiyen o sene boyunca bütün hastalıklardan korunur.
•Cinsi kuvveti arttırdığına inanılır.
•Çocuğu olmayanlar alırsa arzuları gerçek olacağına inanırlar.
•Çocuk hastalıklarına iyi gelir.
