Rapor 4. dönem, 3. yasama yılını kapsamaktadır. TBMM İnsan hakları İnceleme komisyonu, 2013 yılında incelemesini tamamlamış raporu kitap haline getirip, ilgili tüm kurum ve kuruluşlara göndermiştir.

Bu raporu inceliyorum ve birkaç yazımda bu rapordan alıntılarla kamuoyunu bilgilendirmek istiyorum.

Raporda şu tespit çok dikkat çekici ve doğru yapılmıştır. “Ülkemizin de taraf olduğu birleşmiş milletler Engelli Hakları Sözleşmesi uyarınca; engellilik, gelişmekte olan bir kavramdır ve sakatlığı olan kişilerin topluma, diğer bireylerle eşit koşullarda tam ve etkin katılımını önleyen tutum ve çevre engelleriyle etkileşiminden kaynaklanmaktadır. Başka bir değişle engellilik, kişinin fiziksel ya da zihinsel/ruhsal bozukluğunun yanı sıra çevresinin de kendisine engel olmasını ifade etmektedir.”

Araştırma raporunun ortaya koyduğu bir tespitten de anlaşılacağı gibi, kişilerin yalnızca sağlık durumlarına odaklanan yaklaşımdan vazgeçilerek engelliliğin toplumsal açıdan verilrn hakkın temelli tanımlanması, bu meselede bir paradigma değişikliğini ortaya koymaktadır.

Bu değişiklik ile engellilerin yalnızca bir yardım nesnesi olduğu fikri terkedilerek sistemin engellilere göre yeniden ayarlanması, bu kapsamda gerekli düzenlemelerin /değişikliklerin yapılması ve her politika alanına engellilik boyutunun dahil edilmesi talep edilmektedir.

Bu yaklaşım bir anlamda, tarihsel süreçte yaşam hakları ihlalleri dahil olmak üzere çeşitli haksızlıklara maruz kalan engelli bireylerin insanlık onurlarını iade etmeyi hedeflemektedir. Bunun da ötesinde, temel hak ve özgürlüklerin tüm insanlar için vazgeçilmez olduğu bilinmelidir. 

Ülkemizde de bu yönde bir dizi yasal düzenlemeler yapıldı. Anayasanın 10. Maddesindeki değişiklik, 5825 sayılı BM engelli haklarına dair sözleşmenin onayı, 5378 sayılı engelliler yasası bunlardan en önemlileriydi. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının kurulması, bakanlık içinde, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, engelli sorunlarının ciddi manada çözümlenmesine yönelik adımlardı. 

Bu yapının eleman istihdamında, yaşanan kriz ne yazık ki şimdiye kadar aşılamamıştır. Getirilen Genel Müdürler ve uzman ekipler alanı tanımıyor, sorunların neler olduğu, doğru tespit edemediği için; çözümün de ne olacağına dair bir proje üretemiyor. 

Devletin bir çok kurum ve kuruluşlarında mevzi kapan, Cumhurbaşkanı'nın deyimiyle, paralelci yapı, yönetici atamasında, liyakatine göre değil, kendisine hizmeti esas alındı. Böyle olunca, her yere rast gele adamlarını yerleştirdiler. Devletin hantal yapısının esas nedenlerinden birisi de budur. Buralarda görev alanlar, sorunların çözümüne odaklanmak yerine, günü kurtaran geçici projeler yaparak, sorunları ötelediler. Tıpkı halının altına kiri süpürmek gibi bir şey…

Engelli ve yaşlı Genel Müdürlüğü gibi, önemli bir kurumun başına da ne yazık ki, bilgisi, alanı tanıması, yetenekleri, objektif düşünen, en önemlisi çözüm üreten bürokratlar atanamamıştır. 

Bu yüzden, Sayın Cumhurbaşkanımız, Liyakat esastır diye, meydanlarda yıllardır söylüyor. Ön görüsü yüksek bir lider ancak bunu görebilir. Eyer bu öğüdü dinlemezseniz; bürokratların, sizin heyecanınızı taşımasını bekleyemezsiniz. 

Eyer bu öğüdü dinlemezseniz; Engelliler, yaşlılar ve kimsesizler rahat bir hayat yaşasın diye çıkardığınız devrim niteliğindeki yasalarınızın, faydaya dönüşmesini beklemek de hayal olur.

Çünkü bu hizmetler;  Aşkla yapılması gereken hizmetlerdir. Bunun için duygu ve heyecan lazım. 

Ne diyor Mevlana; “Aynı lisanı paylaşanlar değil, aynı duyguları paylaşanlar dosttur ve hizmet ehlidir”

Cumhurbaşkanımızın üstüne basarak dediği de budur. Bu kirli yapıyı temizleyip, yerine aynı duyguları paylaşacağımız, heyecanını kaybetmemiş bürokratlar getirmeliyiz.

TRT eski Genel Müdürü İbrahim Şahin beyin has adamını, (danışmanını) Genel Müdür atarsanız, liyakat esasından sapmış olursunuz. Eski TRT Genel müdürün neden görevden uzaklaştırıldığı kamuoyunun malumudur. (!)

Mesele birilerini buradan ihbar etmek değil, liyakat sahibi olmayan, her dönem kim güçlüyse onun adamı olabilmeyi becerebilmiş insanların, böylesine sorunlarla boğuşan kritik kurumların başına getirilmesinin doğru olmadığını vurgulamak. 

TBMM İnsan Hakları Komisyonu'nun, engelli hakları inceleme raporuna göre (2013) mesele; yalnızca yasaların çıkarılması, fiziksel düzenlemeler veya kaldırıma bir rampa yapılması değil. Önemli olan, Fiziksel düzenlemeleri yapılmış bir şehirde, belde de, mahallede yaşayan engelliyi, tek başına özgürce dışarı çıkmaya yüreklendirebilmek. Yani yapılacak hizmetlerin toplumsal bir karşılığının olması gerektiğini düşünebilmektir.

Yukarıda da bahsettiğimiz TBMM Engelli Hakları İnceleme Raporu, engelli sorunun, fiziksel düzenlemeler ve ruhsal rehabilitasyonlar başta olmak üzere sorunların tam olarak aşılamadığını tespit etmiştir. 

Bu rapora göre; Ortak kullanım alanlarında, Erişebilirlik ve ulaşılabilirlik sorunu, ülke genelinde ancak %10 oranında düzenlenebilmiş. Bir an önce bu sorunun çözümü için kalıcı ve de uzun vadeli projeler yapmamız gerekiyor.

Bu köşeden defalarca, mevcut durumu ve sorunların neler olduğunu yazdık. Daha sonrada çözüm önerilerinde bulunduk. Sadece bu köşede değil, www.candaozurolmaz.org kişisel web sitemizde de dile getirdik. Birçok rapor yayınladık. Ama hiçbir faydası olmadı.

Sadece benim uyarılarım değil, Engelliler adına hizmet üreten derneklerin uyarılarını da var.

Sonuç olarak, geldiğimiz noktada bir arpa boyu yol alamadık. Çıkarılan ve ihtiyacı karşılayabilecek kanunlara rağmen, hiç bir şey yapılamaması engellilerin umudunu ve güvenini zedelemiştir. Yaşlı ve Engelli Genel Müdürlüğünün vakit kaybetmeden anılan raporu okumasını rica ediyorum. Geçen dönemin Komisyon Başkanı Sakarya Milletvekili Sayın Ayhan Sefer Üstün bey, 'Canda Engel Olmaz' televizyon programında, “bu rapor tüm ilgili kurumlara gönderilmiştir.” demişti.

Şunu gönül rahatlığı ile söyleyebilirim ki, çıkarılan kanun, genelge ve yönetmelikler; Türkiye’de devrim sayılır niteliktedir. Sorun; bu yasal düzenlemelerin geniş kitlelere ulaştırılamaması ve faydaya dönüştürülememesidir. Yani bu kanuni düzenlemeler, daha geniş engelli ve engelli ailelerinin istifade edebileceği şekilde organize olamamıştır. Engelliler; Kendileri için çıkarılan yasal düzenlemelerden yeteri kadar yararlanamamışlardır.

Bir sonraki yazımızda, İlgili rapordan alıntılar yaparak, neler yapıldığını kamuoyu adına Genel Müdürlüğümüze bu köşeden soracağım.

Hepinize hayırlı işlerinizde kolaylıklar dilerim. Selam ve dua ile...