ABD, dünyanın dikkatinin Ukrayna krizinde olduğu bir dönemde Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi üzerinden Çin ile Tayvan gerilimi çıkarttı. Pelosi'nin nisanda yapacağı söylenen ancak Kovid-19'a yakalandığı gerekçesiyle iptal edilen Tayvan ziyaretine kalkışması, Asya'da sinirleri gerdi. Çin Devlet Başkanı Şi Jinping'in 28 Temmuz'da ABD Başkanı Joe Biden ile görüşerek 'ateşle oynamayın' uyarısına karşılık yola çıkan Pelosi, 'Asya turu' temalı ziyaretinde önce şehir devleti Singapur'a indi. Resmi ziyaret programında yer almamasına karşılık pazartesi günü ABD'nin üç numaralı koltuğunda bulunan kadın siyasinin Tayvan ziyaretinde kararlı olduğu açıklandı.
Çin yönetimi ABD'nin resmi düzeyde 'Tek Çin' politikası ve egemenlik haklarının ihlali olduğunu söyleyerek Pelosi'nin ziyaretine itiraz ederken, askeri dahil her türlü önlemle ziyarete izin verilmeyeceğini söylüyor. Pekin, ziyaretle eşzamanlı olarak tatbikat başlatırken, Tayvan adasına en yakın eyaletine ağır askeri teçhizat ve birlik sevk etti. Çin medyasına 1 Ağustos'ta kuruluşunun 95'inci yıldönümünü kutlayan Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun, Hava Kuvvetlerine Pelosi'ye eşlik edecek ABD savaş jetlerini uyarması ve hatta düşürmesi talimatı verildiği yansıdı.
Dikkatler Pelosi'nin Tayvan ziyaretini nasıl gerçekleştireceğine çevrildi. Tayvan medyası Pelosi'nin salı akşamı adaya geçerek Tayvan lideri Tsai Ing-wen ile görüşeceğini yazdı. İddialar Pelosi'nin uçağındaki arıza gerekçe gösterilerek adayı inmesi gibi senaryolara işaret ediyor. Pekin yönetimi ise bu gerekçenin kabul edilmeyeceği ve olası bir teknik gerekçe halinde uçağın Çin anakarasına indirileceğinde ısrarlı.
ABD ile Çin arasındaki Tayvan krizi ve Pelosi'nin neden böylesi bir zamanlama ile böylesi bir ziyarete giriştiğini Dumlupınar Üniversitesi’nden Asya politikaları uzmanı Dr. Barış Adıbelli ile konuştuk.
'Pelosi mola diplomasisini kullanabilir'
Dr. Barış Adıbelli’ye göre, Pelosi'nin Tayvan'a kalkıştığı ziyaretin ABD'deki kasımdaki ara seçimler öncesi Demokratların zorlandıkları bir döneme gelmesi dikkat çekici. Pelosi'nin Çin'in sert tepkisine karşılık 'mola diplomasisini' kullanarak Tayvan'ı ziyaret edebileceğini söyleyen Adıbelli, Çin yönetiminin ise bu düzeyde bir ziyareti 'örtülü tanıma' olarak gördükleri için tepki verdiklerini söyledi:
“Amerika’da Demokratlar artık son kurşunlarını atıyorlar. Kasımda ara seçim var, büyük bir mücadele var. Demokratlar, Kongre’nin kontrolünü kaybetmek istemiyorlar. Biden zaten popülaritesi tarihte hiç olmadığı kadar düşmüş, başından beri Tayvan’ın bağımsızlığını destekleyen marjinal bir siyasetçi. Pelosi'nin Trump ile olan kavgalarını gördük. Bu sefer de 'Tayvan' diye tutturdu. O kadar inada bindirdi ki Biden bile şu anda bunu yapmaması gerektiğini söyledi. Pelosi Hawaii’ye gitti, ABD'nin Hint Pasifik Komutanlığı’nı ziyaret etti. Orada da uyardılar. Bu uyarılar, bir de gezi programında Tayvan’ın yer almaması akıllar şüphe düşürdü. Asya turu dört devlete diplomatik bir ziyaret. Tayvan, ABD tarafından devlet olarak tanınmıyor. Böyle bir ziyaretin programda yer alması zaten resmi olarak mümkün değil. Pelosi, ‘Aklımı peynir ekmekle yemedim, can güvenliğim var" dedi. Mola diplomasisi noktası var; Tayvanlı liderler genelde Amerika’yı ziyaret etmek için kullanırlar. Örneğin İzlanda’ya giderken, yakıt almak için uçakları bazen Los Angeles’a iner, o arada da Tayvan liderleri Amerika’da ziyaret gerçekleştirir. Tayvanlı liderlerin Amerika’yı ziyaretinin bahanesi. Benzerini Pelosi’nin yapacağı söyleniyor. Malezya’ya giderken bir geceyi orada geçirecek. Amerika’nın üçüncü ismi, Çinliler, Pelosi’yi Amerikan başkanına eş görüyorlar. Ha başkan ha Pelosi gelmiş Tayvan’a. Uluslararası hukukta zımni tanıma diye bir tanım var. Niye o programa bunu koymadı? ABD zımni, yani örtülü olarak bunu tanıyabilir. Pelosi aktif görevde olduğu için ziyareti Tayvan’ı muhatap alma anlamına gelecek. Çin örtülü tanımaya neden olacak diye tepki koydu. Pelosi ön planda olmayı seven birisi. Çağırsalar, Çin’i de ziyaret eder. Pelosi’nin kayıp bir askeri uçakla geleceğini kim söylüyor? Hiç ummadığımız bir ticari uçakla da çıkabilir. Şu profilde bir ziyaret olacak diyorlar, karşılanmayacak ama yine de Tayvan’a ayağını basacak.”
