Hükümet yetkilileri "5 tane zincir market" diyerek BİM, A101, Şok, CarrefourSA ve Migros'u işaret etmişti.
Peki, zincir marketler ürünleri kaça alıp kaça satıyor? Zincir marketlerin brüt kâr marjı ne kadar?
Borsada işlem gören marketlerin bilançolarına Kamuoyu Aydınlatma Platformu’ndan (KAP) erişmek mümkün. KAP’ta yer alan bilançolarından BİM, Şok, Migros ve CarrefourSA’nın son dört yılını analiz ettik.
2022 yılında henüz üçüncü çeyrek verileri açıklandığı için diğer yıllar için de Ocak-Eylül arasını kapsayan üçüncü çeyrek sonlarına baktık.
Bilançolardaki en önemli kısımların başında “hasılat” ve “satışların maliyeti” ile bunlara bağlı hesaplanan “brüt kâr” geliyor.
Hasılat bir marketin cirosunu, yani satış yaptığı ürünler neticesinde kasaya ne kadar para girdiğini gösteriyor.
“Satışların maliyeti” ise bu ürünleri kaç paraya aldığına işaret ediyor. Dolayısıyla “satışların maliyetine” pazarlama, personel, genel yönetim ve finansman gibi giderler dahil değil. “Hasılat”tan “satışların maliyeti” çıkarıldığı zaman ortaya brüt kâr çıkıyor.
İncelediğimiz dört firma içinde en yüksek hasılat açık ara BİM’e ait. 2022 yılının ilk çeyreğinde BİM 102,3 milyar TL hasılat elde etti. Satışlarının maliyeti ise 83,9 milyar lira oldu. BİM’in bu dönemdeki brüt kârı 18,4 milyar lira oldu.
2021 yılının ilk çeyreğinde BİM’in hasılatı 50,1 milyar TL; brüt kârı ise 9,4 milyar lira olmuştu. Ancak hasılat artarken satışların maliyeti de yükseliyor.
Bundan dolayı yıllar arasındaki artıştan ziyade kaça alıp kaça sattığı ve brüt kâr marjına bakmak sektörü anlamak açısından daha önemli.
ŞOK’un 2022 yılı ilk dokuz ayındaki hasılatı 40,6 milyar, satışlarının maliyeti 30,9 milyar ve brüt kârı 9,7 milyar lira oldu.
ŞOK’un da hasılatı önceki yıla göre ikiye katlanmış durumda. ŞOK’un 2021 yılı ilk üç çeyrek hasılatı 20,4 milyar; satışlarının maliyeti ise 15,7 milyar lira olmuştu.
Migros’un 2022 ilk üç çeyrek hasılatı 50,1 milyar, satışlarının maliyeti 37,5 milyar ve brüt kârı 12,5 milyar lira oldu.
Migros’un 2021 yılının aynı döneminde hasılatı 25,9 milyar; brüt kârı ise 6,3 milyar TL gerçekleşmişti.
CarrefourSA’nın iş hacmi ise daha düşük seyrediyor. Firma 2022 yılının ilk dokuz ayında 12,9 milyar hasılat elde ederken satışlarının maliyeti 9,6 milyar; brüt kârı ise 3,3 milyar lira oldu.
Marketlerin hasılat kıyası
Dört zincir marketin yılın ilk üç çeyreğine ilişkin hasılatlarına bir arada bakıldığında bu firmaların iş hacimleri ortaya çıkıyor. Hasılat bakımından BİM; Migros ile ŞOK’u ikiye katlamış durumda.
2022 yılının ilk dokuz ayında Migros, ŞOK ve CarrefourSA’nın toplam hasılatı 103,3 milyar lira yaparken BİM’in tek başına hasılatı ise 102,3 milyar lira oldu. Yani, üç marketin toplam cirosu neredeyse BİM ile eşit.
Marketler kaça alıp kaça satıyor?
“Satışların maliyeti” ile “hasılat”a bakarak marketlerin malları kaça alıp kaça sattığını görmek mümkün. 2022 yılının ilk üç çeyreği sonunda veriler şöyle: Satış maliyeti 100 lira olan bir ürünü BİM 122 liraya; ŞOK 131,5 liraya; Migros 133,4 liraya ve CarrefourSA 134,5 liraya satıyor. Aradaki fark ise net kâr değil; brüt kâr.
Peki, son dört yıla baktığımızda bu oranlar değişti mi? BİM için bu oran 2019’un aynı döneminde 121,2; 2020’de 122; 2021 yılında ise 123 oldu. 2022’de 122’ye düştü.
Migros ve CarrefourSA 2022 ile 2019 arasında az bir düşüş dikkat çekiyor.
100 liralık hasılatın ne kadarı brüt kâr?
Peki, marketlerin yaptıkları hasılatın ne kadarı brüt kâr? “Brüt kâr marjı” denilen bu veri marketlerin yaptıkları 100 liralık hasılatın ne kadarının brüt kâr olduğunu gösteriyor. Bu oran 2022 yılında BİM için 18; ŞOK için 23,9; Migros için 25,1 ve CarrefourSA için 25,6 oldu.
Örneğin BİM’in hasılatı 102,3 milyar iken bunun yüzde 18’i; yani 18,4 milyarı brüt kâr oldu.
Net kâr ne durumda?
Şu ana kadar brüt kâr üzerinde durduk. Peki firmaların net kâr oranı ne kadar? Bunun için brüt kâr sonrası giderleri çıkarmak gerekiyor. Buna pazarlama, personel, genel yönetim, finansman gibi gelir ve giderler dahil. 2022 yılının ilk üç çeyreğinde BİM 4,8 milyar; ŞOK 1,8 milyar ve Migros 1,4 milyar net kâr açıklarken CarrefourSA185 milyon zarar ettiğini açıkladı. Bu zarar yatırım veya finansman giderlerinden kaynaklanabiliyor. Yoksa bu dönemde CarrefourSA’nın dönem kârı 3,3 milyar lira idi.
Bu durumda 2022 yılı ilk üç çeyrek sonunda BİM hasılatının yüzde 4,69’u kadar net kâr yaptığını açıkladı. ŞOK hasılatının yüzde 4,44’ü kadar net kâr ilan etti. Migros ise hasılatının yüzde 2,82’sinin net kâr olduğunu duyurdu.
