Afet İşleri Genel Müdürlüğü kayıtlarına göre Türkiye’de 1890 yılından bu yana bin 227 çığ olayı meydana geldi. Yine aynı verilere göre 417 kişi yaşamını yitirdi, 412 kişi yaralandı. Son olarak Van’ın Bahçesaray ilçesinde 40’tan fazla vatandaşın hayatına mal olan çığ felaketi, akıllara çığ kazalarında alınması gereken önlemleri getirdi. Afetlere karşı toplumsal kapasiteyi geliştirme ve toplumsal bilgilendirme üzerine çalışan İstanbul Aydın Üniversitesi Afet Eğitimi Uygulama Araştırma Merkezi (AFAM) Koordinatörü Serhat Yılmaz, konuyla ilgili önemli değerlendirmelerde bulundu. Yılmaz, çığ kazası gerçekleştikten sonra alınacak önlemler yerine ağaçlandırma gibi çığ felaketini önleyecek çalışmalara ağırlık verilmesi gerektiğini ifade etti.
“Çığ oluşabilecek yerlerin risk haritası çıkarılmalı”
Türkiye’nin kuzey ve kuzey doğusunun çığ üretme potansiyeli yüksek olan bölgelerin başında geldiğini ifade eden Yılmaz, "Bizim ilk dikkat etmemiz gereken, çığ oluşabilecek yerlerde gözlem, risk analizi yapmak ve risk haritası çıkarmak. Bu oluşabilecek kayıpların ve kazaların önüne geçilmesi için önemli bir unsur. Çünkü bölgenin risk haritasını çıkarırsanız oradaki çığ ve hava şartlarını sistematik olarak ölçümleyebilirsiniz. Çığın gerçekleşme olasılığında orayı ulaşıma kapatabilirsiniz. Turizm amaçlı kullanılan bölgeyse oraya gidilmesini önleyebilir, doğa sporu yapan insanların oraya erişmesini engelleyerek oluşabilecek kazaların önüne geçebilirsiniz. Bir de dünyada uygulanan bir yöntem var. Kontrollü çığ gerçekleştirme. Çığ ihtimali olan bölgede çığ gerçekleşmeden önce yapay bir şekilde oradaki karın yükünün azaltılmasını sağlayan önlemler vardır. Bu tarz çalışmaları gerçekleştirebilirsiniz. Bunun yanı sıra, bu tarz arazilerin ağaçlandırılması gerekir. Bitki örtüsünü ne kadar zenginleştirirseniz oradaki çığ oluşturma potansiyelini de en aza indirgersiniz” dedi.
Çığ anında dikkat edilmesi gereken hususlar neler?
“Çığın zaten bir geliş güzergahı vardır” diyen Serhat Yılmaz, “Bu geliş güzergahında orta kısım yoğundur. Kalın tabaka ortada kalır ve kenarlara doğru incelir. Eğer karşıdan gelen bir çığ tabakası görüyorsanız orayı hızlıca terk etmeniz gerekir. Güvenli ve yüksek yapıları tercih edebilirsiniz. Açık arazideyseniz çığın geliş yönünden kenarlara doğru hareket ederek en azından ince tabakayla karşılaşıp alabileceğiniz zararı en aza indirgeyebilirsiniz. Bunun öncesinde mutlaka bölgedeki hava şartlarını ve uyarıları dikkate almak lazım. Çünkü çığdan kurtulmak düşük bir ihtimal. Kar ne kadar yumuşak bir madde olsa da çığ geldiği zaman onun etkisiyle belirli yoğunlukla hareket edip durduğu yerde beton etkisi yaratır. Bunun içerisinde kaldığınızda kurtulma ihtimalinizi şansa bırakırsınız. Bu tür yerlere geziler yapacağımız zaman hava şartları doğrultusunda çığ gerçekleşme ihtimali olmayacağı zamanlara ertelemeliyiz. Kış sporu yaparken çığ ile karşı karşıya kalırsak kayak takımlarımızı çıkarmamız lazım. Çığın sürükleyebileceği ağaç, kaya parçaları gibi cisimlerden kendimizi korumalıyız. Çığa kapıldıysak eğer dizlerimizi ve kollarımızı birleştirip oturur pozisyonda akıntının yavaşlamasıyla beraber, ayağımız sağlam bir zemine basıyorsa hızlı bir şekilde ayağa kalkarak çığ etkisinden çıkabiliriz. Hareket halindeyken mutlaka elimizin birisini yukarı tutup diğer elimizle yüzümü kapatmamız lazım ki çığdan sonra yüzümüzde bir hava kesesi oluşabilsin” ifadelerini kullandı.
“Ağaçlandırma çığ kazasını önler”
Çığ kazalarında set duvarlarından ziyade ağaçlandırma çok daha önemli olduğuna dikkat çeken Yılmaz, “Set duvarı, olay gerçekleştikten sonra durdurmaya yöneliktir. Ne kadar işe yarayacağı, çığın ne kadar kar getireceği, bu duvarı aşıp aşamayacağı ya da yıkıp yıkamayacağı ciddi hesaplamalar ister. Ama ağaçlandırma yaparsanız olay gerçekleşmeden önleyeceğiniz için daha kesin çözüm üretmiş olursunuz. Bunun yanı sıra, acil durum çantası bulundurabilirsiniz” diye konuştu.
“Arama kurtarma ekipleri önce kendi güvenliğini sağlamalı”
Arama kurtarma ekiplerinin bölgeye gittiğinde önce kendi güvenliğini sağlaması gerektiğini söyleyen Yılmaz, “Devam eden bir çığ olabilme ihtimalini gözlemlemesi, ona göre önlem alması çok önemli. Van’da meydana gelen olayda ilk çığda iki kişiden bahsederken ikinci çığdan sonra sayı 30’un üzerine çıktı” dedi. Kar tabakasının altından çıkarılan kişinin direkt sıcak ortama alınmaması gerektiğini dile getiren Yılmaz, “Çok soğuk ortamdan sıcak ortama aldığınızda şoka girmesine neden olabilirsiniz. Oradan çıkardıktan sonra hemen itfaiye, ambulans, kırsaldaysa jandarma gibi birimlere haber verildikten sonra doğru müdahalenin yapılması sağlanmalı. Bir de kişinin devamlı yaşam fonksiyonları takip etmek gerekir” şeklinde konuştu.
