İnternet Haber Servisi -
Google ana sayfasındaki logoya İranlı şair ve bilim insanı Ömer Hayyam’ı taşıdı.
Ömer Hayyam’ın doğum gününü kutlayan Google Hayyam’ın rubailerini ve astronomi yönünü anlatan doodle tasarladı.
ÖMER HAYYAM KİMDİR?
Zamanımızdan 900 yıl önce yaşayan ve asıl şöhretini rubailerine borçlu olan Ömer Hayyam İran edebiyatının en tanınmış şair ve bilim adamlarındandır. Rubai denilen şiirlere olgun fikirlerini ve ince hislerini sıkıştırması, Batı‘nın filozof ve şairlerini dehasıyla hayran bırakmıştır.
Hayyam‘ın rubaileri 18. yüzyıldan beri dünyanın her tarafına yayılmış ve 19. yüzyılın son yarısından itibaren rubailerin edebî ve ilmî yönü üzerine etraflı incelemeler yapılmıştır.
Gıyase‘d-din Ebü‘l-Feth Ömer Bin İbrahim El Hayyamî, ihtimale göre, M. 1039-1048 seneleri arasında Nişabur‘da doğmuştur. Adı Ömer‘dir. Babası‘nın adı İbrahim‘dir; sanı: Gıyase‘d-din‘dir. Hayyam ise çadırcı anlamına gelen Hayyamî‘den gelir. Araplar onu Hayyamî, Farslar ise Hayyam diye anmışlardır. Tahsiline ilkin Kur‘an, hadis, Arap ve Acem şiiri gibi konularla başlayıp bunları gereği gibi öğrendikten sonra felsefe ve matematiğe merak sardı. Üstün zekâsı sayesinde bu ilimlerde çabuk ilerlemesine neden oldu. Bu ilim çalışmalarına parasızlık yüzünden son vermek zorunda kaldı.
Hayyam tabiat bilgilerine dair de eserler yazmaya başladı. Böylece bilgisi kabul edilerek meşhur oldu. İlmin ilerlemesi için gösterdiği çaba Selçuklu sultanı Melikşah ve veziri Nizamü‘l-mülk, Hayyam‘ı yanlarına alarak mükemmel bir takvim hazırlamasını istediler. 1074‘te tamamlanan bu takvim, Celale‘d-din Melikşah‘a nispetle Takvim-i celâli adını almış, hesapları Gregorius takviminden daha doğru olduğu için, Avrupa‘da da takdir kazanmıştır.
Melikşah‘ın yaptırdığı rasathanenin idaresi Hayyam‘a verildi. Bu incelemelerin sonunda Zeyc-i Melikşahî adıyla meşhur olan cedveller meydana gelmiştir.
İşte bu sıralarda astroloji üzerinde de çalıştı. Hayyam cebir sahasındaki buluşları ile ün kazandı. Matematiğe dair yazdıkları bugüne kadar birçok Avrupa dillerine çevrilerek basılmış, böylece ilim dünyasındaki yeri bugün dahi kaybolmamıştır.
Hayyam, felsefe ile de ilgileniyordu. Zamanının aydınları, kendisini Hüccetü‘l-Hakk (mutlak gerçeği bulmak için başvurulacak biricik vesika) unvanıyla anmışlardır.
Hayyam, Arap şiirindeki bilgisi ile de tanınmıştır. Fıkıh ve tarih bilgisi de çok yüksekti. Tıp ilmini bilir, hekimlik yapardı. Çiçek çıkarmış olan genç Emir Sencer, Hayyam tarafından tedavi edilmiştir.
1092 yılında Melikşah‘ın ölümüyle başlayan iç isyanlarda hedef gösterilmiştir. Buradaki yanlızlığında şiirler yazmaya başladığı düşünülmektedir. Nişabur‘da 1123-1132 yılları arasında öldüğü tahmin edilmektedir.
Yaşamanın sırlarını bileydin
Ölümün sırlarını da çözerdin;
Bugün aklın var, bir şey bildiğin yok:
Yarın, akılsız, neyi bileceksin?
En doğrusu, dosta düşmana iyilik etmen;
İyilik seven kötülük edemez zaten.
Dostuna kötülük ettin mi düşmanın olur:
Düşmanınsa dostun olur, iyilik edersen.
