Bağırsak tüberkülozunun sıklıkla az gelişmiş toplumların sorunu olduğu bilinmekle birlikte, gelişmiş toplumlarda ise AİDS hastalarında % 15-40 oranında tüberküloz hastalığına ve % 4 oranında bağırsak tüberkülozuna rastlanmaktadır. AİDS hastalığı olan ve HİV (human immundeficiency virus) enfeksiyonu taşıyan kişilerde, bağışıklık sisteminin zayıflaması nedeniyle, verem mikrobunun çok daha hızla yayıldığı bilinmektedir.
Bağırsak tüberkülozu olan hastalarda akciğer tüberkülozu da bulunur mu?
Bağırsak tüberkülozu hastalarının % 20-25’inde akciğer tüberkülozu mevcuttur. Ölümcül olan tüberküloz vakalarının % 55-90’ında bağırsakta tüberküloz belirlenmiştir.
Bağırsak tüberkülozu, bağırsakta ne tür değişiklere yol açar?
Bağırsak tüberkülozu bağırsak duvarında ödem (enflamasyon), ülserler (vakaların % 60’ında mevcuttur) ve büzüşme (fibrozis), nodüller (nasır gibi şişlikler), lenf bezlerinde şişme ve damarlarda tıkanıklık gibi değişikliklere yol açar. Benzer bulgulara iltihabi bir bağırsak hastalığı olan, Crohn hastalığında da rastlanır. Tüberküloz mikrobuna % 80-90 oranında ince bağırsağın son kısmı (ileum) ve kalın bağırsakta (kolon) rastlanılır. Nadiren tüberküloza yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağında rastlanır.
Bağırsak tüberkülozu hangi hastalıklarla karışabilir?
Crohn hastalığı
Non-Hodgkin lenfoma
Bağırsak kanseri
Gastrointestinal tümör (GİST)
Bağırsak düğümlenmesi (intususepsiyon)
Yersinyozis
Blastomikozis
Bağırsak tüberkülozu belirtileri nelerdir?
Bağırsak tüberkülozu tanısını koymak hayli güçtür, çünkü belirtileri diğer iltihabi bağırsak hastalıklarına aşırı benzerlik gösterir.
Genel belirtiler: % 80-90 oranında görülür. İştahsızlık, zayıflama, ateş, gece terlemesi
Bağırsaktaki ülserlere ait belirtiler: makattan kanama, ishal, bağırsakta emilim bozukluğu
Bağırsak duvarına kadar tutulum olmasına ait belirtiler: bağırsak düğümlenmesine bağlı bulantı, kusma, karın ağrısı, kabızlık, karın sağ alt bölümünde kitle ele gelmesi (% 25-50 oranında), bağırsak delinmesi, bağırsak fistülü, makat fistülü
Bağırsak dışı belirtiler: eklem iltihabı (artrit), safra yolu daralması (sklerozan kolanjit)
Ailede iltihabi bağırsak hastalığı öyküsü olması
Bağırsak tüberkülozu tanısı nasıl konulur?
Kan sayımı: düşük bulunur (kansızlık, anemi), sedimantasyon yüksekliği (% 90 oranında)
Bağırsak röntgeni: tespih tanesi gibi kalınlaşmalar izlenir.
Ultrasonografi ve bilgisayarlı tomografi: bağırsak yağlı dokusunda (mezenter) kalınlaşmalar, derin ülserler ve lenf bezlerinde büyüme ve çürüme (nekroz) görülür.
Biyopsi: Bağırsak tüberkülozunun kesin tanısı için, karın zarından (periton) laparoskopik cerrahi veya tek delikten laparoskopi (SİLS) ile biyopsi almak gerekebilir. Laparoskopik cerrahi olanağı yoksa, doğrudan karın zarından iğne ile biopsi alınabilir, karında sıvı toplanması (ascites) varsa bundan iğne ile örnek alınabilir.
Enteroklizis: ince bağırsağın baryum adı verilen bir ilaç verilerek videolu röntgen (video skopi) altında incelenmesi işlemidir.
Kolonoskopi: ince bağırsağın son kısmı (ileum) ve kalın bağırsağın ilk kısmında (çekum) hastaların % 70’inde ‘’ülserler’’ görülür ve bu alanlardan biyopsi alınabilir. Bu biyopsilerde patolojik olarak olguların % 54’ünde ‘’granülom’’ adı verilen şişlikler belirlenir.
Sanal kolonoskopi: kalın bağırsak bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ile incelenebilir.
Enteroskopi: çift balonlu endoskopi olarak ta anılı. İnce bağırsağın endoskopi ile incelenmesi işlemidir.
Kapsül endoskopisi: tüm ince bağırsak ve kalın bağırsak bir kapsül ile detaylı olarak incelenebilir. Ancak, tüberküloz varlığında tanı değeri % 25-40 civarındadır.
Akciğer röntgeni
Deri (PPD) testi: hastaların % 70-85’inde pozitif sonuç verir, yani mikrobu gösterir.
Bağırsak tüberkülozunda ne tür komplikasyonlara rastlanır?
Bağırsak tüberkülozunda bağırsak delinmesi (perforasyon), kanama, darlıklar (striktür veya stenoz) ve bağırsak çürümesi (nekroz) rastlanılan komplikasyonlardır.
Bağırsak tüberkülozu nasıl tedavi edilir?
Tüberküloz tedavisi ortalama 6-12 ay arasında süren, uzun soluklu bir tedavidir. Tedavide çeşitli ilaçlar kullanılır ve bu ilaçlara bağlı bazı yan etkiler görülebilir.
İzoniazid: tablet şeklinde olup ağızdan alınır, uzun süre kullanımında karaciğer üzerine olumsuz etkiler görülebilir.
Rifampin: tablet şeklinde olup ağızdan alınır, uzun süre kullanımında karaciğer üzerine olumsuz etkiler görülebilir ve idrar rengini koyulaştırır.
Pirazinamid: tablet şeklinde olup ağızdan alınır, uzun süre kullanımında karaciğer üzerine olumsuz etkiler görülebilir ve gut hastalığına yol açabilir.
Etambutol: tablet şeklinde olup ağızdan alınır, uzun süre kullanımında görmede bulanıklığa yol açabilir.
Streptomisin: kas içine iğne şeklinde uygulanır, uzun süre kullanımında görmede baş dönmesi ve hafif işitme kaybına yol açabilir.
Tüberkülozun yayılması nasıl önlenebilir?
Tüberküloz bakterisi veya mikrobu ağırlıklı, hava yolu ile, yani aksırık, tıksırık, hapşırma, öksürme ve balgam çıkartma ile hastalıklı kişiden sağlıklı kişilere bulaşabilir. Güneş (ultraviyole) ışığında tüberküloz mikrobunun öldüğü bilinmektedir. Özellikle, kalabalık bir şekilde aynı odada barınan ve hijyen şartları iyi olmayan ortamlardaki kişilerde verem mikrobuna yakalanma şansı daha fazladır. Bu hastalar ile temasa giren sağlıklı kişilerin maske takması yararlı olur. Ayrıca, hastalıklı ve tedavi altında olmayan kişilerin; çatal, kaşık, bıçak, diş fırçası, bardak, tabak vb. malzemelerini ayırmakta yarar vardır. Tedaviye başladıktan iki hafta sonra bu ayırmaya gerek kalmayacaktır.
