Avrasya Tüneli zarar mı ettiriyor?

OGÜNHaber - ÖZEL   Anadolu Yakasında İstanbul-Ankara Devlet Yolu (E-5 Karayolu) ile Avrupa Yakasında tarihi yarımadadaki Kennedy Caddesini (Sahil yolu) birleştirecek, sadece otomobil ve minibüsler gibi hafif araçların kullanabileceği proje; iki şeritli çift kat 3.340 m uzunlukta TBM tünelden, 2.350 m NATM + Aç-Kapa karayolu tünellerinden ve 9,2 km mevcut yolların genişletilmesi ve iyileştirilmesinden oluşan toplam 14,6 km uzunluğunda bir karayolu projesidir.



İstanbul Boğazı'nda üç köprü ve bir arabalı feribotla beraber alternatif bir karayolu geçişi sağlamak amacıyla, Marmaray'ın 1,2 kilometre kadar güneyinde inşa edilen proje mevcut üç köprünün ve arabalı feribotun trafik yüklerini paylaşarak İstanbul'a daha dengeli bir şehir içi ulaşımı sağlanması beklenmektedir ki veriler bu beklentiyi karşılar nitelikte. İstanbul'da Marmaray tüp geçidinden sonra ikinci deniz altı tünelidir.



Avrasya Tüneli, 700 mühendis ve 12.000’den fazla kişinin 14 milyon adam/saat çalışmasıyla, planlanandan 8 ay önce tamamlanarak 20 Aralık 2016 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Başbakan Binali Yıldırım’ın katıldıkları görkemli bir törenle hizmete açıldı. Konumu, teknik üstünlükleri ve çok yönlü özellikleri ile “tünel inşaatçılığında” çığır açarak dünyanın ilgisini çeken Avrasya Tüneli,  kıtalar arası yolculuğu 5 dakikaya indirdi. Törende konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Avrasya Tüneli sayesinde İstanbul’un iki yakası arasında dışarıdaki iklim şartlarından etkilenmeden kesintisiz araç ulaşımı mümkün hale geldi” dedi.

Tünel makinesi Yıldırım Beyazid günde 10 metre delerek ilerledi
Yıldırım Bayezid tünel açma makineleri arasında 11 bar değerindeki işletme basıncı ile dünyada 2. sırada, 13.7 metre kazı çapı ile dünyada 6. sırada yer alıyor. Makinenin uzunluğu 120 metreyi bulurken, toplam ağırlığı ise 3 bin 400 ton civarında olup tek seferde bağlanan en ağır parçası 450 ton ile kesici kafadır. Anadolu yakasında Haydarpaşa’da kazı çalışmalarına başlayan Tünel Açma Makinesi, deniz tabanının yaklaşık 25 metre altından toprağı kazarak ve iç çeperleri oluşturarak ilerleyecek. Yıldırım Bayezid günde 8-10 metre arasında kazı yapıyor.



Tünelin kazı sürecinde 440 kesici disk, 85 keski ve 475 fırça değiştirildi. Kazı sırasında, sürekli değişen jeolojik şartlar nedeniyle 4 kez, ‘özel eğitimli dalgıçlar’ tarafından hiperbarik bakım-onarım operasyonu yapılması gerekti ve tümü başarıyla tamamlandı. Toplam 47 gün süre kaybına neden olan bu operasyonların biri, Tünelin yaklaşık en derin noktasına rastladı. 10,8 bar gibi bugüne kadar denenmemiş bir basınç ortamında yapılmak zorunda kalınan bu tamir-bakım operasyonunun başarıyla tamamlanması ile dünyada bir ‘ilk’ gerçekleştirildi ve kazının devamı sağlandı.

MARMARAY İLE NE FARKI VAR?
Marmaray, İstanbul Boğazı’nın tabanına yerleştirilen bir tüp geçit. Avrasya Tüneli ise deniz tabanının, toprağın 25 metre altından geçen iki katlı bir karayolu tüneli. Marmaray raylı sistem için, raylı vasıtaların geçişi için inşa edilmişti. Avrasya Tüneli Projesi ise yalnızca hafif araçların (otomobiller, minibüsler) kullanımına izin verilecek şekilde tasarlandı.

Projenin hayata geçmesiyle Kazlıçeşme-Göztepe arası 100 dakikadan 15 dakikaya indi. 2 katlı yapılacak tünelde bir kat gidiş, bir kat dönüş olarak yapıldı. Günde 100 bin üzerinde araca hizmet verebilen tünelin devlet garantisi 68500 araç.

Yatırım süresi : 55 ay (4 yıl 7 ay)
İşletme süresi : 25 yıl 28 gün
Trafik garantisi : Yılda 25 milyon araç (günde 68.500 araç)
Garanti üstü araç geçmesi durumunda kamu payı : %30



PROJE KÜNYESİ
Proje Adı: İstanbul Boğazı Karayolu Tüp Geçişi Projesi (Avrasya Tüneli Projesi)

İdare: T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü (AYGM)

Garantör: T.C. Hazine Müsteşarlığı

Görevli Şirket: Avrasya Tüneli İşletme İnşaat ve Yatırım A.Ş. (ATAŞ)

Yatırımcı Firmalar: Yapı Merkezi İnşaat ve Sanayi A.Ş. - SK Engineering Construction Co. Ltd.

Toplam Finansman Tutarı: 1 Milyar 245 Milyon USD (285 Milyon USD Özkaynak - 960 Milyon USD Kredi)

PROJEYE NE KADAR HARCANDI? DEVLET KASASINDAN NE KADAR ÇIKTI?
Avrasya Tüneli 285 milyon dolar öz kaynak, 960 milyon dolar kredi kullanılarak, toplam 1 milyar 245 milyon dolar harcamayla 55 ayda tamamlandı.

Ataş’ın yurtdışından temin ettiği 960 milyon dolar krediye Hazine garanti verdi.

GEÇİŞ ÜCRETLERİ NE KADAR?
Tünelin geçiş ücreti iki yönlü alınmakla birlikte; 2017 yılı arabalar için 16,60 TL, minibüsler için 24,90 TL'dır. Bu ücretler şuanda işletme süresince otomobillerden 4 dolar + KDV, minibüslerden 6 dolar + KDV ücret olarak nitelendirilmesinden dolayı oluşan 1 Şubat 2018 tarihine kadar geçerli olan fiyatlardır. Sonuç olarak 1 Dolar = 3,51695 TL olarak sabitlenmiştir.

Avrasya Tüneli'nin trafiğe açıldığı 22 Aralık'tan 3 Ocak 2017 tarihine kadar elde edilen gelir ise bir sosyal sorumluluk projesine bağışlandı. Yani açılış hesapları olarak 3 Ocak 2017 alınmakta.



TRAFİK GARANTİSİ NEDİR?
Trafik Garantisi; anlaşma yapılan kurum ile devletin belirlediği minimum araç geçiş garantisidir. Sözleşme genelinde yapılan 68500 araç sayısından az aracın geçmesi durumunda aradaki eksik kazanç değerini devlet öder.

Verilen garanti üzerinde (68500 araç) aracın geçmesi durumunda, devlet geçen her ekstra araç için %30 pay alır.

Örnek olarak; 70000 araç geçtiğini düşünür isek, o gün için 70000-68500=1500 araç ücretinin %30'u devlete kalıyor.

PEKİ BU GARANTİ DEVLETİ ZARARA UĞRATIR MI?



Yukarıdaki tablonun analizine bir göz atalım:
Projenin maaliyeti 4 Milyar 378 Milyon 602 Bin 750 ₺. Yani yap-işlet-devret sistemiyle yapılmasaydı devletin kasasından bu miktarda bir para çıkacaktı. Yap-işlet-devret sistemiyle yapılan tüneli 25 yıllığına Avrasya Tüneli İşletme İnşaat ve Yatırım A.Ş. (ATAŞ) işletecek ve süre bitiminde işletme hakkı devlete kalacak. Devletin günde 68.500 araç geçiş garantisi verdiği bu sistem dünyada çok yaygın şekilde kullanılmakta. Bu tip yatırımların elbetteki en büyük avantajı hazineye ek yük getirmemesi.

Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere Avrasya Tüneli'nden hiç araç geçmese bile 25 yılın sonunda ATAŞ'a yapılan ödeme, proje maaliyetinin sadece 2 katı. Bu durumda bile yapılan yatırım yine de karlı, çünkü 25 yıllık bir vade söz konusu.

Açılışından bu yana çok zaman geçmemesine rağmen şu anda günlük geçişler 35.000 araç civarında. Bu sayının 25 yıl boyunca hiç artmayacağını bir düşünelim. 25 yılın sonunda elimizde, bedelini taksitle ödediğimiz bir tünelimiz ve 617 milyonluk bir vergi gelirimiz olacak.

Elbette büyüyen Türkiye'de hele de nüfusu sürekli artan İstanbul'da araç sayısı ve trafik yoğunluğuda artmakta ve bu artışlar tünelin kullanımına da doğru orantılı yansımakta.

İstatistikçiler, İstanbul üzerine yapılan yatırımları da gözönünde bulundurarak önümüzdeki 6-7 yıl içerisinde, İstanbul'daki nüfusun 5 milyon artacağı görüşündeler. Bu değerlendirme bile önümüzdeki birkaç yıl içerisinde Avrasya Tünelinin kara geçeceğini göstermekte.

Konunun uzmanları, 2023 Yeni Türkiye hedefindeki hızlı büyümenin, Avrasya Tüneli kullanımında ki hedef sayı olan günde 68.500 araç geçiş sayısını bile geri de bırakacağı yönünde.

Peki günde 68.500 araç geçerse hazineye faydası ne olacak
Avrasya Tünelinden günde 68.500 araç geçerse sistemin hazineye çok ciddi vergi geliri olacak. Tablodan da anlaşılacağı üzere 25 yılda toplam 1,2 milyon TL vergi geliri olacak. 68.500 adet araç sayısının üzerine çıkıldığında ise devlet geçiş ücretinden %30 komisyon ve yüklü miktarda vergi geliri elde etmeye başlıyor.

Muhalefet söylemlerinin aksine yapılan tüm yap-işlet-devret yatırımlarının devlet adına çok karlı olduğu, işletme sürelerinin bitiminde millete hizmet anlamında büyük eserler olarak tarihe geçeceği daha şimdiden rakamlarla ortada.

AVRASYA TÜNELİNİN ALDIĞI ÖDÜLLER
- EN İYİ PROJE - İnşaat sektörüne yön veren ve ABD’de 1874 yılından beri yayımlanan Engineering News Record (ENR) Dergisi Avrasya Tüneli’ni,tünel ve köprü kategorisinde “Dünya Çapında 2016’nın En İyi Projesi” seçti.

- YILIN PROJESİ - Tünelcilik alanında dünyanın en önemli birliği olarak sayılan Uluslararası Tünel ve Yeraltı Yapıları Birliği (ITA - International Tunnelling and Underground Space Association) tarafından düzenlenen ITA Uluslararası Tünelcilik Ödülleri’nin ‘Büyük Projeler’ kategorisinde ‘Yılın Projesi’ (ITA Major Project of the Year) ödülüne 2015 yılında Avrasya Geçişi Projesi layık görüldü.

- EN İYİ ÇEVRESEL VE SOSYAL UYGULAMA - Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’nın (EBRD) sürdürülebilirlik açısından en başarılı projelere verdiği ‘En İyi Çevresel ve Sosyal Uygulama Ödülü’ 2015 yılında Avrasya Tüneli’nin oldu. Avrasya Tüneli Projesi, bağımsız jürinin 28 proje arasında yaptığı değerlendirme sonucunda ‘sahip olduğu yüksek standartlar’ nedeniyle ödüle layık görüldü.

- EN İYİ KAMU-ÖZEL SEKTÖR ORTAKLIĞI - Avrupa, Ortadoğu ve Afrika'nın önde gelen finans dergisi EMEA Finance tarafından en iyi kamu-özel sektör iş birliği uygulamasına verilen ödül, 2012 yılında Avrasya Tüneli Projesi’nin oldu.

- EN YENİLİKÇİ ULAŞIM PROJESİ - Infrastructure Journal dergisi tarafından belirlenen 2012 yılının en iyi 100 projesi arasında Avrasya Tüneli de yer aldı. Avrasya Tüneli, en yenilikçi ulaşım projelerinden biri olarak seçildi.

- EN İYİ ALTYAPI PROJE FİNANSMAN ANLAŞMASI - İş dünyasının nabzını tutan saygın yayın organlarından Thomson Reuters Project Finance International (PFI) tarafından verilen Uluslararası Finans Proje Ödülleri kapsamında Ortadoğu ve Afrika’nın ‘En İyi Altyapı Proje Finansman Anlaşması 2012’ ödülüne ATAŞ layık görüldü.

- AVRUPA'NIN EN İYİ PROJE FİNANS ANLAŞMASI - Dünyanın saygın finans dergisi Euromoney’nin ‘Avrupa'nın En İyi Proje Finansman Anlaşması 2012’ ödülü ATAŞ’ın oldu. ATAŞ, yaklaşık 1 milyar 280 milyon ABD Doları tutarındaki yatırımın yüzde 78 oranındaki kısmını oluşturan finansman anlaşmasıyla ödüle layık görüldü.