Kredi Kartlarinin Tarihsel Gelişimi....

Kredi Kartlarının Dünya ve Türkiye de ki tarihsel gelişimine bir göz atalım !
DÜNYADA:
Çek yada nakit kullanmadan mal ve hizmet satın alma olanağı sağlayan kredi kartları uygulamasına Dünya`da ilk olarak Amerika`da 19. yüzyılın sonlarında başlanmıştır. Kredi kartlarının anayurdu olan Amerika`da ilk kez 1894 yılında Hotel Credit Letter Company sadece Turizm sektöründe kullanılmak üzere bir kredi kartı çıkarmıştır.
Daha sonra 1914 yılında Westren Union Bank`` belirli ölçüde kredi sağlama işlevine sahip olan bir başka kredi kartını düzenlemiştir. İlerleyen yıllarda bazı büyük mağazalar müşterilerine, üzerlerinde kendi hesap numaralarının basılı bulunduğu metal jetonlar vermeğe başlamışlardır. Karayolları taşımacılığının da gelişmesi ile birlikte benzin şirketleri müşterilerine Courtesy Cards diye adlandırılan kartlar çıkartarak tüm benzin istasyonlarından benzin alma olanağı sağlamışlardır.
Ancak, çeşitli kurumlarca ihraç edilen bu kartlar belirli bir bölge ve belirli bir faaliyet alanını içerdiğinden dolayı tam amacına ulaşamamış ve bu şekilde 1950`lere kadar karmaşık bir düzen içinde süre gelmiştir.
Ve nihayet; Amerika`da belirli bir bölge ile sınırlı olmayan, ayrıca değişik alanlarda faaliyet gösteren ve birçok işletmelerde para yerine ödeme aracı olarak kabul edilen ilk kredi kartı 1950 yılında merkezi Newyork`ta olan Diners Club tarafından çıkarılmıştır.
Kartın hikayesi kısaca şöyledir.
Amerikalı kredi uzmanı Frank Mc. Namara, gittiği bir lokanta`daki yemek bedelini yanında para olmadığı için ödeyememiş, garsondan bir kağıt istemiş, o kağıdın üstüne miktarı yazıp imzalayarak Bu kağıt size borcum olsun ve bu kağıt sizde kalsın. Yarın ben size yemek parasını getiririm, sizde bana bu kağıdı geri verirsiniz şeklinde bir anlaşma yapar. Ertesi gün parayı getirir, kağıdı da geri alır ve böylece bir mal ve hizmet satın alma karşılığında bir ödeme aracı daha ortaya çıkar. Daha sonra diğer kredi uzmanı arkadaşları olan Ralph E. Schneider ve Alfred S. Bloomingdale ile birlikte seyahat ve yemeklerde hesabın ödenmesini sağlayan kredi kartı sistemini oluşturmuşlardır. Kartın sloganı ise; YE ve İMZALA anlamına gelen DINE AND SIGN dır ki DINERS kelimesi de buradan gelmektedir. Diners Club`ın kurulması ve Universal Card diye nitelendirilen her yerde geçerli bir kartın oluşturulması büyük bir yoğunluk kazanmış, giderek bu uygulama ülke sınırlarını aşarak önce Avrupa`ya ve oradan da tüm Dünya`ya taşmıştır.
1958 yılında Diners Club`ın bu müthiş atağından etkilenen ve Amex adıyla tanınan American Express Company kurulmuştur. Yine aynı yıl içinde 1977 yılında yerini Visa`ya bırakmış ve 1977 yılına kadar Dünya`nın ilk VISA kredi kartlarını California Sistemi ile kurup geliştiren BANK OF AMERICA Bankasının ihraç etmiş olduğu Bank-Americard kurulmuştur.

1950`lerden 1960`lı yıllara kadar kredi kartları gelişim süreci böyle devam etmiş ve 1966 yılına gelindiğinde Amerika`da bazı California bankalarının sponsorluğu ile 1966 yılında Master-Card piyasaya çıkmıştır. 1958 yılında Bank Americard isimli kredi kartını üretmeye başlayan BANK OF AMERİCA mavi, beyaz, altın renklerinden oluşan Logo`su ve Lisans haklarını, Americard Corporation (IBANCO)`ya satması sonucu; 1974 yılında International adıyla Dünya çapında güçlü bir finans kurumu oluşmuştur. 1977 yılına kadar IBANCO ile BANK OF AMERICA ortaklaşa Bank-Americard isimli kredi kartını ihraç etmeye devam etmişlerdir.
Nihayet 1977 yılına gelindiğinde; Bank-Americard isimli kredi kartı Visa Card, Ibanco`da Visa International S.A. olmuştur. Ve böylece; Dünya çapında geçerli kartlı ödeme kuruluşu olan dev organizasyon VISA INTERNATIONAL S.A. 1977 yılında kurulmuştur.
1981yılında CITICORP, Diners Club International`ı satın almış, daha sonra Amerika Başkanı Carter döneminde, tüketicinin giderek artan oranda borçlanma olgusu göz önüne alınarak kredi kartlarının çıkarılmasına yasal bazı sınırlandırmalar getirilmiş ve artık günümüzde bir çok kredi kartı kurumları; Dünya çapında iki büyük kuruluş olan Visa International S.A. ve Master-Card yeni ismiyle Europay International S.A. ile birleştirilmiştir. American Express Company yani AMEX ise Avrupa`da pek tutulmamasına rağmen Amerika Region`da hayatını devam ettirmektedir.
Dünyada kredi kartları kronolojisi:
1890 American Ekspres`ten Marcellus F. Barry seyahat çekleri geliştirdi.
1910 Arthur J. Morris bankasında ilk tüketici kredisini verdi. Morrisin bankasını diğer bankalar izledi.
1914 ABD`nin batısında mağazalar kredi kartı çıkarmaya başladı. Bu uygulama hızla gelişti.
1928 New York`ta First National City Bank ilk bireysel kredi bölümünü kurdu.
1931 Century Havayolları kupon defteri çıkartmaya başladı.
1936 American Airlines UATP`yi oluşturdu ve diğer hava yollarını bu sisteme üye olmaya davet etti. Daha sonra Wanamaker`s döner kredi uygulamasını başlattı.
1939 Air Traffic Conference, UATP`nin kontrolünü ele aldı. Standart Oil Indiana, ilk temel kredi kartı pazarlamasını başlatarak, 250.000 yeni kart dağıttı.
1947 John C. Biggins yönetimindeki Flatbush National Bank yerel olarak evrensel borç kartı çıkardı. Daha önceleri L. Bamberger& Company`de yaptığı gibi William B. Gorman, Gimbel Bros`a dönerli (hesaba geç) kart hesaplarını sundu.
1950 Çağdaş Kredi kartı ortaya çıktı. Dinner Club kuruldu.
1958 Bank of America (Americard) kredi kartı uygulamasını başlattı. Carte Blanche kuruldu. American Express ilk uluslararası kart oldu. Sonra American Express American Hotel Association Uluslararası seyahat kartlarını satın aldı. Chase Manhattan CMCP`yi piyasaya sundu.
1962 Chase CMSP`yi Uni-serve`e sattı. Kartın adı Uni-Card oldu.
1965 İngiltere`den BHR ve İsveç`ten Risk kart birleşerek EuroCard International`ı kurdular.
1966 Bank of America, Americard`ı ABD dışındada lisanse edeceğini ilan etti. Americard`la rekabet için Bankalararası Kart Birliği kuruldu. (Interbank Association).
1974 Bank Americard Avrupada`ki hesaplarını yönetmek için IBANCO`yu kurdu.
1977 1958 yılında bank americard isimli kredi kartını üretmeye başlayan Bank of America, mavi-beyaz ve altın renklerinden oluşan logo`su ve lisans haklarını başka bankalara satması sonucu 1974 yılında kurulan International bank americard corparation (IBANCO); 1977 yılında VISA INTERNATIONAL olmuş ve AMERICARD`ta yerini VISA CARD`a bırakmıştır. Böylece dünya çapında geçerli kartlı ödeme kuruluşu olan dev organizasyon VISA INTERNATIONAL 1977 yılında kurulmuştur.
1980 Interbank Master Charge`ı Mastercard`a dönüştürmüştür.
1981 Citicorp (Citibank) Diners Club`ı satın aldı.
1985 Visa ve Mastercard tarafından ilk Affinity kartlar çıkarıldı.(Armağan kartlar, belli bir haktan yararlandırma GS, BJK, FB gibi gönül kartları.)
1987 American Express, Optima kartını lanse etti.
1988 Visa, Kredili telefon hizmeti veren Visa-phone`u geliştirdi.
1992 Euro-card Master-card ile birleşmesi sonucu Europay International kuruldu.
1996 New York`ta Smart Card uygulaması başlatıldı.
2000 Europay İngiltere`deki iki büyük bankasıyla anlaşarak, bu bankaların 14 milyon civarındaki kartlarına Maestro Logosu koydu.
2002 Dünya GSM birliği, Visa, Mastercard ve Europay dünyanın en güvenilir Chip kartlarını çıkarttılar.
2006 sonları temassız kartlar ve onları kabul eden POS cihazları tasarımı hazırlandı ve 2007 yılında ise Avrupa da kullanımı yaygınlaştırıldı.

TÜRKİYE`DE :
Türkiye`de kredi kartı uygulaması ilk kez 1963/64 yılları arasında Le Diners Club ve Carte Blanche ile başlamıştır. O yıllarda İstanbul Turizm isimli firmanın Beyrut`taki Ortadoğu temsilciliğine bağlı olarak başlattığı bu çalışmalar ilk olarak geniş bir biçimde 1968 yılında Koç Grubuna bağlı olan Servis Turistik AŞ. tarafından ele alınmış; söz konusu firma İstanbul Turizm firmasından temsilciliği devralmıştır.
Daha sonra Amerika`dan yurtiçi kart ihraç etme yetkisi alarak Diners Club kredi kartlarını piyasaya sunmuştur. Diners Club tan sonra Türk Ekspres Halıcılık ve Turizm Ltd. Şti. aracılığı ile American Ekspres kartları uygulamaya geçmiştir. Söz konusu iki kart 1975 yılına kadar piyasada birlikte yer almış, Amerikan Ekspres`in sadece yurtdışında geçerli olan kartlarına karşın Diners Club yurtiçi kart verme işlemlerini sürdürmüştür.

1975 yılında, İnterbank Grubuna bağlı olarak Master-Card, Euro-Card ve Access`da piyasaya girmiştir. Bu üç kart grubunun uygulayıcısı ANADOLU KREDİ KARTLARI TURİZM ve TİC.AŞ.`dir. (Şimdilerde Teknoloji Holding adı altında icraya devam etmektedir) Daha sonra kredi kartlarının sağladığı döviz girdisi ve piyasada gördüğü ilgi karşısında bankalarda, yavaş yavaş bu işe girmeye başlamışlardır. Anadolu Bankası Visa International`ın üyeliğini almış ancak başarılı olamamıştır.
Bu hazin ve başarısız oluşum sonrası VISA International SA, Türkiye`ye güvenini kaybetmiş ve yeni üyelik durumunu dondurmuştur. Çünkü o dönemler Türkiye`nin ekonomik yapısı bu günkü gibi kötü bir durumdaydı. VISA ise olayı, Türkiye`ye üyelik verme tarzında değil sanki kredi veriyormuş algılıyor ve Türkiye`yi kredi alan borçlu bir ülke gibi görüyordu.

Nihayet 26/Ocak/1983 tarihinde Sn. Cem UZAN beyin büyük gayretleri sonucu, TÜRKİYE İMAR BANKASI T.A.Ş. Visa International`ın Türkiye`de ilk principal member (Asil Üyelik)`liğini almış ve V.A.P. sistemiyle Visa`ya bağlanan ilk üye olarak gerçek boyutta kredi kartını Türk halkının hizmetine sunan ilk profesyonel kurum olmuştur. Yani Türkiye`ye Visa kredi kartını getiren ilk Türk Bankası İMAR BANKASI`dır. Şu anda Türkiye`de sayıları milyonlarla ifade edilen, modern hayatın elektronik cüzdanı olan VİSA Kredi Kartlarının babası da Sn. CEM UZAN beydir! VISA INTERNATIONAL, London W8 5TE United Kingdom adresinde ki Merkezleri böyle söylüyor ve Sn. Cem UZAN`a teşekkür ediyorlar.
Türkiye`de ilk kredi kartının çıkarılmasından günümüze kadar geçen 39 yılda gerek kart ihraç eden kuruluşların gerekse fiilen kullanılan kartların sayısında son derece büyük artış olmuştur. Hiç kuşkusuz, Kredi kartlarının ilk veriliş yılı olan 1968`den günümüze kredi kartları konusunda ülkemizde kaydedilen en büyük gelişme BKM AŞ.(BANKALARARASI KART MERKEZİ) kurulması olmuştur.

1990 yılının ikinci yarısında 13 KAMU ve ÖZEL bankaların ortak sermaye koyarak, ticaret unvanı Bankalararası Kart Merkezi A.Ş. olan bir anonim ortaklık kurmuşlardır.
BKM AŞ. genelde kartlı ödeme sistemleriyle ilgili olarak tüm kredi kartı çıkaran kuruluşlara hizmet vermeyi öngören bir yapıya sahiptir. BKM`nin bu görünümü ile temel amacı kazanç sağlayıp pay sahipleri arasında dağıtmak olan bir Anonim Ortaklığa yabancı olduğu ve onun daha çok örneğin; tıpkı Türkiye Bankalar Birliği gibi bir kamu kurumu niteliğine büründüğü tartışmasızdır. BKM AŞ.`nin üyelerine sunmuş olduğu hizmetleri beş ana grupta toplayabiliriz.
a)Altyapı olanakları sağlamak,
b)Yurtiçi takas ve hesaplaşma sistemi,
c)Yurtiçi bileşik uyarı listesi,
d)Switch (anahtar)sistemi,
e)Eğitim ve güvenlik hizmetleri,

BKM AŞ. bünyesinde kurmuş olduğu; operasyon ve teknoloji komitesi, pazar geliştirme komitesi, güvenlik komitesi ve hakem komitesi ile Türkiye`de kart hamillerine ve işyerlerine sunulan hizmetin kalitesini yükseltmek için asgaride kabul edilebilir kalite standartlarını geliştirmek, kartlı ödeme sistemlerinde bütünlüğü ve verimliliği sağlamak amacıyla, Issuer ( Kart ihraç eden üye) ve Acquirer (İşyerli üye) olarak işlem yapan BKM üyesi banka ve kuruluşların uymaları gereken minimum standart ve hizmet düzeylerini ve yürürlülük tarihlerini belirleyerek sektörün sağlıklı gelişimi için çok önemli misyon üstlenerek günümüze kadar getirdiği görülmektedir.
Türkiye`de kredi kartları kronolojisi;
1963/1964 İstanbul Turizm Firması, Beyrut`taki ortadoğu temsilciliği`ne bağlı olarak, ilk kredi kartı çalışmalarını Diners Club ve Carte Blanche ile başlattı.
1968/1974 Koç Grubundan Servis Turistik AŞ. önce temsilciliği, sonra ABD`den yurtiçi kart çıkartma yetkisi alarak Diners Club kartını piyasaya sundu.
1975 Yılında Interbank grubuna bağlı, Mastercard, Eurocard, Access kredi kartları piyasaya girdi. Proseslerin tamamı Anadolu Kredi Kartları ve Turizm Tic. AŞ. tarafından yapıldı.
1981 Anadolu Bankası A.Ş. ABC turizm şirketi ile birlikte Vısa Temsilciliğini aldı ancak yürütemedi.
1983 Uzan Holding`e ait Türkiye İmar Bankası T.A.Ş. Visa Asil üyeliği almış ve VAP sistemiyle Visa İnternational S.A.`ya ilk bağlanan üye olarak gerçek boyutta ilk kredi kartını Türk halkının hizmetine sunan ilk profesyonel kurum olmuştur.
1987 Pamukbank Prestige-Card (sadece kendi anlaşmalı işyerlerinde geçen yurtiçi takasa kapalı olan bir banka kartı) uygulatması başlattı. Aynı yılın aralık ayında ilk Otomatik Vezne Makinesi olan (ATM) kullanımı başladı.
1988 Özel mağazalar kendi kartlarını çıkardı. Ayrıca büyük bankalar bu sektöre katılmaya başladılar.
1989 Pamukbank ilk fotoğraflı kredi kartı çıkarttı
1990 Bankalararası Kart Merkezi BKM. AŞ. kuruldu.
1991 BKM birleşik uyarı listesi (BUL) sitemi, Aynı yıl içinde Yurtiçi takas ve hesaplaşma sistemi, Satış Noktası Terminali (POS) uygulaması başladı.
1993 Yılında BKM Switch (anahtar) sistemi kuruldu.
1995 Yılında Uzan Holding`e ait Adabank AŞ. ve Türkiye İmar Bankası T.A.Ş. Visa International S.A.`nın Tek Mesaj Sistemi (SMS) sertifikasyon testlerini başarıyla geçerek, Türkiye ve Avrupa`nın ilk iki, Dünya`da ise dördüncü ve beşinci yani ilk beş`e giren ve Visa International S.A.`nın SMS`li ilk Türk üye bankaları oldular. ( Ne acıdır ki, şimdi bu güzide bankalarımız bir hiç uğruna yok olup gittiler. Yazık!) Ayrıca aynı yıl içinde Visa International S.A.`nın EU Region Türkiye ofisi İstanbul`da açılmıştır.
1996 Yılında Akbank Parakart uygulamasına geçti ancak başarılı olamadı.
1998 Europay International Türkiye, kartlı ödeme sistemlerinde Avrasya bölgesinin merkezi oldu.
1999 Esbank ile Tuzcular şirketi, Smart kart ile dahili ödeme sistemi oluşturdu.
2000 Yılında bazı bankalar kredi kartı seksiyon müdürlüklerini banka bünyesinden tamamen ayırarak özel kart şirketi durumuna getirdiler.
2002 Eczacıbaşı Holding, Alman Giesecke & Devrient firması ortaklığıyla Türkiye`nin ilk akıllı (Chip) kart üretim tesisini Gebze`de açtı.
2004 E-Kartlar (akıllı) kartlar, kartlı ödeme sistemlerinde yaygınlaştı. Türkiye`de bir çok bankalar hem manyetik şeritli, hem de Chip`li kredi ve debit (borç kart) lar üretmeye başladılar.

2005 Kart hamillerinin borç bakiyeleri risk unsuru oluşturunca, Hükümet tarafından kredi kartları verilmesine sınırlamalar getirildi.
2007 yılında başta Garanti Bankası AŞ. olmak üzere, diğer Türk bankaları da temassız kart organizasyonuna katıldılar.
İşte görünüşte küçük ancak satınalma gücü oldukça fantastik olan plastik kartların tarihi hikayesi böyle.
Mutlu ve bol kazançlı günler dileğiyle.....


shayran@ogungazetesi.com.tr


05.11.2007