Bir şeye sistem diyebilmek için en az 500 senelik bir mazisi olmalı. Hatta o sistem için söylenmiş deyim/atasözleri dahil olmalı.
Mesela: ahilik de kullanılan bir deyim; "papucu dama atılmak."
Canan Karatay ve bir çok doktor, şöyle diyor: ambalajlı gıda almayın.
Osmanlı iktisad sisteminde butik üretim vardı. Bunun bir parçası da "ev üretimi" idi.
Yani Osmanlı kadını, iş hayatının dışında falan değildi. Hatta tam merkezinde idi.
Evde aklınıza gelen her şey üretilirdi.
Keza bugün değirmende üretilen un kullanımı tavsiye edilmekte.
Fabrika kurmak mesele değil. Bir sistemin sürdürülebilir olması lazım.
•O sistem ne kadar sağlıklı?
•Sosyolojik dengelere faydası zararı nedir?
•Olası doğal afetlerden, savaşlardan, iktisadi krizlerden ne kadar etkilenir, ne kadar çabuk kendini toparlar?
•Büyük fabrika sisteminde bu tür durumlarda ustalar dağılmakta başka işlere bakmakta mecburen.
Bu gibi sorular cevabını bulmadan o sisteme geçmek doğru değil.
Makedonya’da el yapımı ayakkabı üreten usta şöyle diyor; "ayakkabı fabrikaları açılınca işler yavaşladı. Ama şimdi o fabrikalar kapandı. Bizim işler açıldı. Hollanda’dan bir müşteri 30 sene kullanmış ayakkabıyı."
Nitekim, bazı ünlü filmlere Türkiye’den ayakkabı gitti.
Osmanlı sanayileşmedi değil. İngiltere’de sanayi devrimi oldu. Evet. Ama sonuç ortada; "350.000 evsiz sokaklarda, sokakta ölüm beş kat artmış. Ve batı sömürgelerden çok para devşirdi. Karşılıksız para basma da cabası." Sanayileşme, iktisad konuşulurken "sömürge tarihi" verileri de konuşulmadan olmaz.
Sömürge tarihi tüm okullarda okutulması gerek.
Büyük fabrikalar kurma sisteminde sadece zümre mutluluğu sağlanır, aristokrat bir sınıf, kahir işçi sınıfı oluşur.
Ama atölye üretim sisteminde usta-kalfa-çırak hiyerarşisi kurulur.
Bu sistemde;
•Olası doğal afetlerden, savaşlardan, iktisadi krizlerden sonra toparlamak daha kolaydır
•Bu küçük üretim sistemi daha sağlıklı. Yukarıda doktorların delillerini yazdık. Üretim özellikle gıdada fabrikasyon olunca sağlık sorunları, obezite ve gıdaya bağlı trajik ölümler klasik sisteme göre artmıştır.
Elbette uçağı da atölyede üretemeyiz. İşte bu noktada devlet, hangi üretimler fabrikasyon olacak, hangileri olmayacak bunu tasnif etmeli.
Mesele biraz ufkun ötesine bakmaktı aslında.
Allah’a emanet olunuz..