Adıyaman, Ekşili köfte
Adıyaman tarihin bilinen en eski yerleşim yerlerinden biridir. Adıyaman Palanlı Mağarasında yapılan incelemelerde kent tarihinin M.ö. 40.000 yıllarına kadar uzandığı anlaşılmıştır.
Yine Samsat-Şehremuz Tepe'deki tarihi bulgulardan M.ö. 7.OOO yılına kadar Paleolitik M.O. 5.000 yıllarına kadar Neolitik M.Ö. 3.OOO yıllarına kadar Kalkolitik ve M.O. 3.0OO-1.200 yıllan arasında da Tunç Çağı dönemlerinin yaşandığı anlaşılmıştır. Bu dönemde bölge Hititlerle Mitannilar arasında el değiştirmiş ve Hitit Devletinin yıkılmasıyla (M.Ö. 1.200) karanlık bir dönem başlamıştır.
M.Ö. 1.2OO'den Frig Devletinin kuruluşu olan M.Ö. 750 yıllan arası dönemle ilgili olarak yazılı kaynağa rastlanmamıştır. Ancak; bu dönemde yöreAsur etkisine girmeye başladığından Samsat'ta bulunan Asur etkili mühürler ve Kahta Eskitaş Köyünde bulunan Hitit Hiyeroglifi ile yazılmış kitabeler Anadolu'daki tarihi silsilenin ilimizde de aynen devam ettiğini göstermektedir. Bu dönemde Adıyaman ve çevresinde Hitit Devletinin yıkılmasıyla ortaya çıkan Geç Hitit şehir devletlerinden biri olan Kummuh Devleti hüküm sürmüştür.
M.Ü. 9OO-70O yılları arasında yöre Asur etkisinde kalmakla birlikte Asurlular tam olarak egemen olamazlar. 6. yüzyılın başlarından itibaren yöreye Persler hakim olur ve yöre Satrap'lar (Valiler) eliyle yönetilir. M.O. 334 yılında Makedonya Kralı Büyük iskender'in Anadolu'ya girmesiyle Pers'ler hakimiyetini kaybetmiş ve M.ü. 1. yüzyıla kadar yörede Makedonyalı Selev-kos Sülalesi hüküm sürmüştür. Bu sülalenin gücünün zayıfladığı sıralarda Kral Mithradetes l Kallinikos Kommagene Krallığının bağımsızlığını ilan etmiştir (M.O. 69).
Başkenti Samosota (Samsat] olan Kommagene Krallığı egemenliğini MS. 72'ye kadar sürdürmüş bu tarihte yöre Roma imparatorluğunun eline geçmiş ve Adıyaman Roma imparatorluğunun Syria (Suriye) Eyaletine 6. Lejyon olarak bağlanmıştır. Roma imparatorluğunun 395 yılında Batı ve Doğu Roma olarak ayrılmasıyla Adıyaman Doğu Roma imparatorluğuna katılmıştır. 643 yılından itibaren bölgeye İslam akınları başlamakla birlikte İslam hakimiyeti ancak 670 yılında Emevi'lerle kurulabilmiştir.
758 yılında ise II Abbasi komutanlarından Mansur Ibni Cavene'nin hakimiyetine girer. 926 yılına kadar Abbasi hakimiyetinde kalan H'de bu tarihte Hamdanüerin egemenliği başlar. 958 yılında yöre yeniden Bizanslıların eline geçer.
1114-1181 yıllan arası yöreye Türk akınları olur. 1204-1298 yılları arasında Samsat ve yöresini Anadolu Selçukluları ele geçirir. 1230 ve 1250 yıllarında Moğol saldırılan yaşanır. 1298'de yöre ve bölge Memlüklerin eline geçer. 1393 yılında Adıyaman bu kez de Timurlenk tarafından yağmalanır.
Büyük bir istikrarsızlığın olduğu Orta çağ boyunca Adıyaman Bizans Emevi Abbasi Anadolu Selçukluları Dulkadiroğullan arasında el değiştirmiş ve nihayet Yavuz Sultan Selim'in Iran seferi sırasında 1516 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlı topraklarına katılan Adıyaman başlangıçta merkezi Samsat'ta bulunan bir Sancakla Maraş Beylerbeyliğine bağlıyken Tanzimat’tan sonra bir kaza olarak Malatya'ya bağlanmıştır.
Cumhuriyetin kuruluşundan 1954 yılına kadar eski idari yapısı korunarak Malatya'ya bağlı kaza konumunda olan Adıyaman 1 Aralık 1954 tarihinde 6418 sayılı Kanunla Malatya'dan ayrılarak müstakil il haline gelmişti.
Yöre yemeklerinin temel maddeleri olarak buğday ürünleri, kuru baklagiller, patlıcan, domates ve lahana kullanılmaktadır. Soğan, sarımsak, salça, pul biber, maydanoz ve baharatlar tüm yemeklerde tat verici olarak kullanılmaktadır.
EKŞİLİ KÖFTE (BASALLA) (ADIYAMAN)
MALZEME
Duru Nohut 1/2 su bardağı
Soğan 1 orta boy
Salça 5 yemek kaşığı
Kırmızı biber 2 tatlı kaşığı
Kıyma 1 su bardağı
Duru Çiğ köftelik Bulgur 1+1/2 su bardağı
Tuz 2 tatlı kaşığ
Un 1/2 su bardağ
İrmik 1/2 su bardağı
Kuşbaşı et 200 gram
Zeytinyağı 7 yemek kaşığı
Sumak suyu 4 yemek kaşığı
Su 8 su bardağ
Nane 2 yemek kaşığı
Porsiyon Adedi: 6-8
YAPILIŞI
Nohut yıkanır akşamda 1 su bardağı su ile ıslatılır , ertesi gün 1 su bardağı su ile basınçlı tencerede haşlanır.(nohutun suyu süzülür,yemekte kullanılmaküzere ayrılır).soğan soyulur,yıkanır ve ince ince doğranır.Bir tepsiye soğan ,3 yemek kaşığı salça,1 tatlı kaşığı kırmızı biber,kıyma,bulgur ve 1 tatlı kaşığı tuz konur,özleşinceye kadar iyice yoğrulur.Un ve irmik ilave edilerek iyice özleşir.Nohut büyüklüğünde parçalar alınarak yuvarlanır.diğer tarafta bir tencerede kuşbaşı et yağm ile kurutmadan kavrulur.Kalan 2 yemek kaşığı salça ilave edilerek 1-2 kez çevrilir.Nohut,kalan kırmızıbiber,ve sumak suyu eklenipkarıştırılır.nohutun haşlama suyu,8 su bardağına tamlanarak ilave edilir.Kaynayınca kalan tuz ve köfteler atılır,5 dakika kadar tuz ve köfteler atılır,5 dakika kadar kaynatılır(fazla kaynatılırsa köfteler dağılır).Nane ilave edilir ve ocaktan indirilir.Sıcak olarak servis yapılır.Hemen servis yapılmayacak ise köfteler süzülür,servis yapılacağı zaman suyu ısıtılarak köfteler ilave edilir.Aksi halde köfteler dağılabilir.(K.K.Aydınaydoğdu)
NOT: Doğu ve Güney Anadolu Bölgelerinde olarak yapılmaktadır. Tarif Adıyaman yöresinden alınmıştır. Tuz miktarı, salçanını tuz oranına ve arzuya göre geğişebilir.
M.Ö. 1.2OO'den Frig Devletinin kuruluşu olan M.Ö. 750 yıllan arası dönemle ilgili olarak yazılı kaynağa rastlanmamıştır. Ancak; bu dönemde yöreAsur etkisine girmeye başladığından Samsat'ta bulunan Asur etkili mühürler ve Kahta Eskitaş Köyünde bulunan Hitit Hiyeroglifi ile yazılmış kitabeler Anadolu'daki tarihi silsilenin ilimizde de aynen devam ettiğini göstermektedir. Bu dönemde Adıyaman ve çevresinde Hitit Devletinin yıkılmasıyla ortaya çıkan Geç Hitit şehir devletlerinden biri olan Kummuh Devleti hüküm sürmüştür.
M.Ü. 9OO-70O yılları arasında yöre Asur etkisinde kalmakla birlikte Asurlular tam olarak egemen olamazlar. 6. yüzyılın başlarından itibaren yöreye Persler hakim olur ve yöre Satrap'lar (Valiler) eliyle yönetilir. M.O. 334 yılında Makedonya Kralı Büyük iskender'in Anadolu'ya girmesiyle Pers'ler hakimiyetini kaybetmiş ve M.ü. 1. yüzyıla kadar yörede Makedonyalı Selev-kos Sülalesi hüküm sürmüştür. Bu sülalenin gücünün zayıfladığı sıralarda Kral Mithradetes l Kallinikos Kommagene Krallığının bağımsızlığını ilan etmiştir (M.O. 69).
Başkenti Samosota (Samsat] olan Kommagene Krallığı egemenliğini MS. 72'ye kadar sürdürmüş bu tarihte yöre Roma imparatorluğunun eline geçmiş ve Adıyaman Roma imparatorluğunun Syria (Suriye) Eyaletine 6. Lejyon olarak bağlanmıştır. Roma imparatorluğunun 395 yılında Batı ve Doğu Roma olarak ayrılmasıyla Adıyaman Doğu Roma imparatorluğuna katılmıştır. 643 yılından itibaren bölgeye İslam akınları başlamakla birlikte İslam hakimiyeti ancak 670 yılında Emevi'lerle kurulabilmiştir.
758 yılında ise II Abbasi komutanlarından Mansur Ibni Cavene'nin hakimiyetine girer. 926 yılına kadar Abbasi hakimiyetinde kalan H'de bu tarihte Hamdanüerin egemenliği başlar. 958 yılında yöre yeniden Bizanslıların eline geçer.
1114-1181 yıllan arası yöreye Türk akınları olur. 1204-1298 yılları arasında Samsat ve yöresini Anadolu Selçukluları ele geçirir. 1230 ve 1250 yıllarında Moğol saldırılan yaşanır. 1298'de yöre ve bölge Memlüklerin eline geçer. 1393 yılında Adıyaman bu kez de Timurlenk tarafından yağmalanır.
Büyük bir istikrarsızlığın olduğu Orta çağ boyunca Adıyaman Bizans Emevi Abbasi Anadolu Selçukluları Dulkadiroğullan arasında el değiştirmiş ve nihayet Yavuz Sultan Selim'in Iran seferi sırasında 1516 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlı topraklarına katılan Adıyaman başlangıçta merkezi Samsat'ta bulunan bir Sancakla Maraş Beylerbeyliğine bağlıyken Tanzimat’tan sonra bir kaza olarak Malatya'ya bağlanmıştır.
Cumhuriyetin kuruluşundan 1954 yılına kadar eski idari yapısı korunarak Malatya'ya bağlı kaza konumunda olan Adıyaman 1 Aralık 1954 tarihinde 6418 sayılı Kanunla Malatya'dan ayrılarak müstakil il haline gelmişti.
Yöre yemeklerinin temel maddeleri olarak buğday ürünleri, kuru baklagiller, patlıcan, domates ve lahana kullanılmaktadır. Soğan, sarımsak, salça, pul biber, maydanoz ve baharatlar tüm yemeklerde tat verici olarak kullanılmaktadır.
EKŞİLİ KÖFTE (BASALLA) (ADIYAMAN)
MALZEME
Duru Nohut 1/2 su bardağı
Soğan 1 orta boy
Salça 5 yemek kaşığı
Kırmızı biber 2 tatlı kaşığı
Kıyma 1 su bardağı
Duru Çiğ köftelik Bulgur 1+1/2 su bardağı
Tuz 2 tatlı kaşığ
Un 1/2 su bardağ
İrmik 1/2 su bardağı
Kuşbaşı et 200 gram
Zeytinyağı 7 yemek kaşığı
Sumak suyu 4 yemek kaşığı
Su 8 su bardağ
Nane 2 yemek kaşığı
Porsiyon Adedi: 6-8
YAPILIŞI
Nohut yıkanır akşamda 1 su bardağı su ile ıslatılır , ertesi gün 1 su bardağı su ile basınçlı tencerede haşlanır.(nohutun suyu süzülür,yemekte kullanılmaküzere ayrılır).soğan soyulur,yıkanır ve ince ince doğranır.Bir tepsiye soğan ,3 yemek kaşığı salça,1 tatlı kaşığı kırmızı biber,kıyma,bulgur ve 1 tatlı kaşığı tuz konur,özleşinceye kadar iyice yoğrulur.Un ve irmik ilave edilerek iyice özleşir.Nohut büyüklüğünde parçalar alınarak yuvarlanır.diğer tarafta bir tencerede kuşbaşı et yağm ile kurutmadan kavrulur.Kalan 2 yemek kaşığı salça ilave edilerek 1-2 kez çevrilir.Nohut,kalan kırmızıbiber,ve sumak suyu eklenipkarıştırılır.nohutun haşlama suyu,8 su bardağına tamlanarak ilave edilir.Kaynayınca kalan tuz ve köfteler atılır,5 dakika kadar tuz ve köfteler atılır,5 dakika kadar kaynatılır(fazla kaynatılırsa köfteler dağılır).Nane ilave edilir ve ocaktan indirilir.Sıcak olarak servis yapılır.Hemen servis yapılmayacak ise köfteler süzülür,servis yapılacağı zaman suyu ısıtılarak köfteler ilave edilir.Aksi halde köfteler dağılabilir.(K.K.Aydınaydoğdu)
NOT: Doğu ve Güney Anadolu Bölgelerinde olarak yapılmaktadır. Tarif Adıyaman yöresinden alınmıştır. Tuz miktarı, salçanını tuz oranına ve arzuya göre geğişebilir.
Yasal Uyarı : Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Gün Medya Grubuna aittir. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısı/haberin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısı/haberin bir bölümü, alıntılanan habere aktif link verilerek kullanılabilir. Ayrıntılar için lütfen tıklayınız.
