Anadolu'nun Kutbu
Karadeniz Kültür Envanteri, “taşınmaz kültür varlıkları”, “doğal varlıklar”, “halk kültürü” ve “müzeler” başlıkları altında sınıflandırıldı. Binlerce yıllık kültür hazineleriyle Anadolu’nun kutbu olan Karadeniz, tarihin şahitliği ve doğanın cömertliğiyle hep arzulanan topraklar olmuş. Binlerce metre yükseklikte dinginleşen doğanın hırçın rüzgârlarla şekillendirdiği bu muhteşem coğrafya, binlerce hazine barındırmakta… Bu nedenle Karadeniz bazen başkent, bazen sancak, bazen de sayfiye yeri olmuş. Çok kültürlü yapısı, binlerce yıllık tarihî hazineleri ve dillere destan doğası ile tanınan Karadeniz bölgesinin tüm doğal ve kültürel varlıkları, kültür envanteri sayesinde takip edilebilir hale geldi. Bu proje, çevresel sürdürülebilirliğin sağlanmasına katkısı sebebiyle turizme önemli bir katma değer kazandıracak. DOKAP (Doğu Karadeniz Projesi) bölgesindeki Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Samsun ve Trabzon şehirlerini kapsayan Karadeniz Kültür Envanteri çalışması, konularında uzman akademisyen ve bilim insanlarının katkılarıyla araştırma, tespit, belgeleme (görsel, işitsel, yazılı), veri tabanına işleme ve raporlama şeklinde tanımlandı. Resmî rakamlara göre 4 milyon 26 bin 821 kişinin yaşadığı 48 bin 256 metrekarelik alanda kurulu sekiz il ve 99 ilçenin tümünü içine alan ayrıntılı literatür çalışması, dâhil olduğu her konunun uzmanları tarafından incelendi. 70 bin kilometreden fazla yol kat ederek gerçekleştirilen proje kapsamında, 320 bini aşkın fotoğraf, 42 bin dakikanın üzerinde 4K video kaydının yanında, 300 adet 360 derece video ve 250 adet 360 derece fotoğraf ilavesiyle Türkiye’de ilk kez bu kadar ayrıntılı bir kültür envanteri çıkarılmış oldu.
Yeni Doğal Varlıklar
Karadeniz’de Zamanın İzleri - Karadeniz Kültür Envanteri Projesi kapsamında Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Samsun ve Trabzon şehirlerinde 5 bin 697 adet taşınmaz kültür varlığı kayıt altına alındı. Literatür çalışmaları sonucunda, DOKAP bölgesinde toplam 496 adet doğal varlık bileşeni tespit edildi. Saha çalışmalarının ardından doğal varlıklar bileşenindeki 64 adet varlığın bir kısmının tescilsiz olduğu, bir kısmının ise çeşitli nedenlerle (kesilme, devrilme, yangına maruz kalma, kuruma, baraj yapımı esnasında tahrip edilme ve benzeri) alandan kaybolduğu belirlendi. Bu proje kapsamında, DOKAP bölgesinin en bilindik ve hiç bilinmeyen yerlerine gidilerek, daha önce tescil edilmemiş 309 doğal varlık tespit edildi. Böylece kayıt altındaki doğal varlık sayısı, 741 adede ulaştı. Şelalelerden göllere, anıt ağaçlardan doğal yaşlı ormanlara, mağaralardan yer altı şehirlerine, kanyonlardan yaylalara, 35 farklı bileşenden oluşan bu tespitler, DOKAP bölgesinin ana kaynaklarından olan ormanların içerisinde, geçmişten günümüze, günümüzden geleceğe taşınmak üzere kayıt altına alınmış oldu.
Türkiye'de Bir İlk
Karadeniz’de Zamanın İzleri - Karadeniz Kültür Envanteri Projesi’nin en önemli ürünü ve sürdürülebilirlik aracı olarak Online Envanter Yönetim, Entegrasyon ve Yayın Sistemi (ONEYYAS), Türkiye’de ilk kez tüm disiplinlerin bir arada toplandığı çevrimiçi Entegre Envanter Yönetim Sistemi olarak tamamen yerli imkânlarla üretildi. Özgün, esnek ve dinamik bir kültürel kaynak yönetim sistemi olan ONEYYAS, üretilen bilgiler ve projenin kapsamı göz önüne alındığında sistem dâhilindeki verilerin kullanılması, proje ve bölge tanıtımı açısından beklenen katma değeri üretecek. ONEYYAS’ın veri tabanı ile bölgenin tüm kültürel, ticari, sosyal ve turizm aktiviteleri daha etkin yönetilebilecek. Veri tabanının sürdürülebilir bütünlükte hizmet vermesi için, bilgi güncellemelerinin periyodik ve sistematik olarak yapılması tek şart. Araştırılan doğal mirasların 35 farklı bileşeninin, fotoğraflarından videolarına, koordinatlarından yükseltilerine, derinliklerinden uzunluklarına, çaplarından boylarına, hastalıklarından yaşama güçlerine kadar birçok nitelik ve niceliği belirlenerek kayda geçirildi. Çalışmada kullanılan materyallerin, tüm kurum ve kuruluşların kullanımına uygun olarak standardize edilmesi ve yöntem olarak tam alan örneklemesi yapılması, ülkemiz için bir ilk teşkil ediyor.
Keşfe Çıkma Zamanı
Çok kültürlü yapısıyla Anadolu’nun benzersiz mozaiği olan Karadeniz’in halk kültürü çok ayrıntılı ve uluslararası standartlarda incelenerek yeniden kayıt altına alındı. Geleneklerden âdetlere, sosyal ilişkilerden farklı din ve sınıf kültürlerine, doğumdan son yolculuğa kadar Karadeniz insanının serüveni, Karadeniz Kültür Envanteri’nde “halk kültürü” başlığı altında derlendi ve kayda geçirildi. Ekonomik faaliyetler, tarihsel ve kültürel geçmişinden bugünkü mevcut durumuna kadar incelenerek, geleneksel sanatlar ve zanaatkârlar değerlendirildi. Âşıklık geleneğinden Karadeniz efsanelerine, hayatın içindeki edebiyattan sosyal yaşamdaki kültürel kimlik göstergelerine, yemek kültüründen halk hekimliği, halk hukuku, halk meteorolojisi ve halk takvimi gibi pek çok folklorik değer de kayıt altına alındı. Günümüz dünyasında hemen herkesin doğru ve bütüncül bilginin tek bir yerde bulunabildiği yerleri tercih ettiği biliniyor. Bu gerçekten hareketle günün kâşifleri için, Karadeniz’de Zamanın İzleri - Karadeniz Kültür Envanteri’nin tüm verileri işlenerek Karadeniz.gov.tr adresinde yayınlanmaya başladı. Göllerden şelalelere, kanyonlardan millî parklara, mağaralardan rotalara kadar tüm varlıkların yer aldığı site, sürekli güncellenerek ve büyüyerek Türkiye’nin ve bölgenin tanıtılmasına büyük katkıda bulunacak. Kültürel varlıklar, doğal varlıklar, halk kültürü ve müzeler başlığıyla tüm varlıkların bir arada bulunabildiği Karadeniz Kültür Envanteri internet sitesi, modern tasarımıyla bölgedeki her önemli lokasyonu, şehir pazarlama aktiviteleri için bir yol gösterici olacak şekilde herkesin hizmetine sunuyor. Öyleyse şimdi Karadeniz’i yeniden keşfetme zamanı. Hemen şimdi…
