AJANSLAR -
Almanya’daki Leibniz Doğu Avrupa Tarihi ve Kültürü Enstitüsü’nden tarihçi Martin Bauch ile Cambridge Üniversitesi’nden coğrafyacı Ulf Büntgen'in yürüttüğü çalışma, Akdeniz bölgesinde 1345-1347 yılları arasında yaşanan ani soğuma, artan bulutluluk ve tarımsal çöküşün kökenini araştırdı.
Bulgular, tropik bölgelerde gerçekleştiği düşünülen büyük bir volkanik patlamanın, Avrupa’nın iklimini bozarak gıda krizine ve ardından veba bakterisinin kıta geneline yayılmasına yol açtığını gösteriyor.
Tarımsal çöküş 'domino etkisi' yarattı
Ortaçağ kayıtlarını inceleyen bilim insanları, 1345-1349 yılları arasında Asya ve Avrupa'nın birçok noktasında 'azalan güneş ışığı', 'yoğun bulutluluk' ve 'karanlık ay tutulması' gibi gözlemler fark etti.
Bu belirtiler, atmosferde geniş bir sülfat tabakası oluşturarak güneş ışığını uzaya geri yansıtan volkanik aerosollerle örtüşüyor.
Ayrıca kutup buz çekirdeklerinde tespit edilen yüksek sülfat seviyeleri, patlamanın hem kuzey hem güney yarım kürede etkili olan tropik bir yanardağdan kaynaklandığını düşündürüyor.
Veriler, 1345-47 yazlarının olağanüstü soğuk, sonbaharların ise aşırı yağışlı geçtiğini ortaya koyuyor. Ardı ardına yaşanan kötü hasatlar, özellikle İtalya’da üzüm ve tahıl üretimini çökertti. Bunun üzerine tüccarlar Karadeniz bölgesinden tahıl ithal etmeye başladı.
Tahıl ambarından veba bakterisi geldi
Araştırmacılara göre İtalyan ticaret gemileri 1347 yılının ikinci yarısında Akdeniz’e dönerken sadece tahıl değil, tahıl tozuyla beslenen pirelerin taşıdığı 'Yersinia pestis' (bubonik veba bakterisi) türünü de getirdi.
Venedik’teki ilk insan vakaları, tahıl gemilerinin limana varmasından sadece birkaç hafta sonra kayıtlara geçti. Tipik bulaş döngüsünde önce kemirgenler enfekte oluyor, kemirgenlerin ölmesiyle pireler bu kez diğer memelilere ve insanlara yöneliyor.
Salgın, nüfusun yüzde 30-60'ını yok etti
'Kara Ölüm', 1347’de İtalyan liman kentlerine yayıldıktan sonra birkaç yıl içinde Avrupa nüfusunun üçte biri ile üçte ikisi arasında bir oranda ölüme yol açtı.
Uzmanlara göre salgın, kısa vadeli iklimsel etkiler ile uzun vadeli ekonomik altyapının bir araya gelmesiyle ortaya çıkan istisnai bir durumdu.
Bağlantılı ticaret yolları, tahıl tedarik sistemleri ve mevcut yerel kemirgen-pire ekosistemleri, bakterinin hızlı biçimde yayılmasını kolaylaştırdı.
Geleceğe dair uyarı
Araştırmacılar, geçmiş pandemilerin nedenlerini anlamanın bugün için kritik olduğunu vurguluyor.
Çalışmada, globalleşmenin ve küresel ısınmanın 'hayvandan insana geçen hastalıkların' gelecekte daha kolay pandemiye dönüşebileceğine dikkat çekiliyor.
