"Millî Mücadele Dönemi, Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atıldığı Türk tarihinin en önemli dönemlerinden birisidir. Kayıtsız şartsız istiklâl ve millî egemenlik kavramı etrafında, TBMM’nin teşekkülü ve açılışı ile yeni dönemin kurumsal yapı ve felsefesi de ortaya konmuştur. Bu dönem, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesini yürüttüğü tarihi bir dönem olmuştur. Bilindiği gibi, 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal Paşa’nın Dokuzuncu Ordu Kıtaatı Müfettişi olarak Anadolu’ya geçişi Millî Mücadele’nin teşkilatlanma aşamasının en önemli dönemini teşkil etmektedir. Amasya Tamimi sonunda gerçekleştirilen Erzurum ve Sivas Kongreleriyle Millî Mücadele’nin amaç ve yöntemi belirlenmiş, Temsil Heyeti kurulmuş ve Mustafa Kemal Paşa Türk milletinin lideri olarak tarih sahnesinde yerini almıştır.
Millî Mücadele Hareketinin 100. yılındayız. Millî Mücadele döneminde, Kâtip Çelebi’nin “Türkmen Kaidesi” dediği Kastamonu’nun da önemli bir yeri vardır. Kastamonu, Millî Mücadele Dönemi’nde işgale uğramamış olmasına rağmen, özellikle Batı Cephesi’nin ihtiyaç duyduğu askerî malzemenin sağlanması ve Ankara Hükümeti’nin dünyaya açılan kapısı olmuştur. Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti’nin kurulmasından itibaren Kastamonu, 1919–1922 yılları arasında hem maddî hem de manevî anlamda önemli bir merkez olmuştur. Kastamonu, Sivas Kongresi’nden hemen sonra 16 Eylül 1919 günü Gazi Mustafa Kemal Paşa tarafından görevlendirilen Miralay Osman Beyin şehre gelmesiyle Kuvâ-yı Milliye hareketine dahil olmuştur.
Kastamonu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurucusu ve başkanı olan Şemsizâde Ahmed Ziyaeddin Uluoğlu (1868-1946) Türk Ocağı tarafından düzenlenen bir programla vefatının 73. Yıldönümünde anılıyor."
Türk Ocağı Şube Başkanı Prof. Dr. Mehmet Serhat Yılmaz yaptığı açıklamada; "Milli Mücadele döneminde Kastamonu, Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin kurucusu ve başkanı Şemsizade Ahmet Ziyaeddin Uluoğlu’nun Milli Mücadele Hareketinin 100. Yılı ve vefatının 73. Yıldönümünde anılacağını söyledi. Yılmaz, programın Uluoğlu’nun Gümüşlüce’deki kabri başında 19 Nisan 2019 Hz. Pîr Camii’nde kılınacak Cuma namazını müteakiben saat 14.00’da düzenleneceğini, Kur’an-ı Kerim okunup dua edileceğini ifade etti."
Şemsizâde Ahmed Ziyaeddin Uluoğlu Kimdir?
Kastamonu’da Nasrullah Mektebi, Rüşdiye ve Namazgâh Medresesi’nde eğitim alan Ahmed Ziyaeddin (Uluoğlu) dönemin müftüsü olan A’mâzâde Mehmet Emin Efendi’den icazet almıştır. Ziya Efendi 1889 yılında bir yıl süreyle Ankara’ya gelmiş ve Hacı Bayram Dergâhında bulunmuş, sonra Kastamonu’ya dönmüştür. Ahmed Ziyaeddin Efendi Kastamonu’ya döndükten sonra tekke ve zaviyelerin kapanmasına kadar Atabey Gazi Camii’nde Bayramîlik yolu üzere vazife yapmıştır. Ziyaeddin Efendi, Kastamonu’ya oldukça eskilere dayandığı bilinen Bayramîliğin Kastamonu’da bulunan son şeyhidir. Müderrislik ve daha sonraki yıllarda Atabey Gazi Camii İmam-Hatipliği görevlerinde bulunmuştur.
II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde Kastamonu’daki sivil toplum kuruluşlarından bazılarının yönetim kurulu üyeliği ve başkanlığı görevlerini üstlenmiştir. Kızılay ce Çocuk Esirgeme Kurumu bunlar arasındadır. Örneğin 1918 tarihinde Kastamonu Hilâl-i Ahmer Cemiyeti yönetim kurulu üyesidir. Ayrıca Osmanlı son döneminde Vilayet İdare Meclisi Azalığı görevini de yürütmüştür.
Kastamonu’nun 16 Eylül 1919 akşamı Kuvâ-yı Millîye ile birleşmesinin ardından Kuvâ-yı Millîye yanlısı yurt severler tarafından Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kuruluş çalışmaları da başlatılmıştır. Cemiyet, 28 Eylül 1919’da teşkilatlanmasını tamamlamış ve Açıksöz gazetesinde kurucularının isimleri yayınlamıştır. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Kastamonu idare heyeti şu isimlerden oluşmuştur: Reis Şeyh Ziya, reis-i sâni eski mebus Şükrü, katib-i idare Meclisi Başkanı Besim, üyeler ise Yusuf Ziya, Hacı Mü’min, Tavukçuzâde Ahmet, Akdoğanlı Mehmet Ali, Dr. Ali, Mülazım-ı Evvel Şevket, Jandarma Mülazım-ı Evveli Remzi. Kastamonu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti bugünkü Kastamonu Müzesi bahçesine katılmış olan Dârü’l Kurra Medresesi binasında faaliyete başlamıştır.
Ziya Efendi’nin en büyük hizmeti İstiklal Savaşı sırasında görülmüştür. Kastamonu gazetesinde onun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti başkanlığına gelmesini; “Anadolu ve Rumeli Vilâyâtı Muhafaza-i Hukuk Heyetinin Kastamonu Heyet-i Merkeziyesi Riyâsetine Atabeygâzi Dergâhı seccâdenişini eşraftan ve Nakibü’l-eşraf Kâimmakamı Şeyh Ziyaeddin Efendi…” şeklinde duyurmuştur.
Bilindiği üzere Milli Mücadele döneminde Kastamonu’da ilk miting İzmir’in işgalinden bir gün sonra 16 Mayıs 1919’da yapılmıştır. Derneğin üyeleri zaman zaman değişmekle beraber, başkan Şeyh Ziya Efendi derneğin düzenli olarak faaliyette bulunması için elinden gelen gayreti göstermiştir. Müdafaa-i Hukuk Reisi Şemsizâde Ziyaeddin Efendi’nin eşi Hâfıza Nebiye Hanım da Kastamonu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Hanımlar Şubesi yönetim kurulu üyesi olup bu cemiyet, ilk Türk kadın mitingi adıyla tarihe geçen 10 Aralık 1919’daki mitingi tertip eden, Türk kadınının sesini dünyaya duyuran millî cemiyettir.
Hilafet Ordusu’nun Safranbolu’ya geçtiği ve Araç üzerine yürümekte olduğu zaman, Kastamonu’da uyanan heyecan ve galeyan üzerine, teşkil edilen milli kuvvet Araç’a gittiğinde, “Ölüm mukadder bir hadisedir, er veya geç olacaktır. Millet ve memleket uğrunda ölürsem benim için bahtiyarlıktır.” Sözlerini söylemiştir. Müdafaa-i Hukuk’un Halk Fırkası’na dönüşümünde Vilayet İdare Heyeti müteşebbis azalığına seçilmiştir. Aynı zamanda Himaye-i Etfâl Cemiyeti Kastamonu Şubesi başkanı olarak da vazife yapmıştır.
Şeyh Ziya Efendi, İstiklal Savaşı’nda gösterdiği fedakârlık ve kahramanlıktan dolayı Beyaz Kurdeleli İstiklal Madalyası ile taltif edilmiştir. Şemsizâde ailesinin Kastamonu ve çevresinde çok etkin rolleri olmuştur. Bilhassa Ahmed Ziyaeddin Efendi, örnek kişiliği ve din görevlisi kimliğiyle Kastamonu sosyal hayatında önemli bir yer edinmiş, ismi Kastamonu mahalli tarihine ve kültür hayatına geçmiştir.
Şemsizâde Şeyh Ahmed Ziya Efendi 19 Nisan 1946 günü vefat etmiş olup mezarı Gümüşlüce Kabristanı’ndadır. Kastamonu’da yayınlanan Birlik gazetesinde vefat haberi şu şekilde duyurulmuştur: “Şeyh Ziya Efendi vefat etti.
Hayatı baştan aşağı vatana hizmetle geçen Şeyh Ziya Efendi Cuma günü vefat etmiştir. Atatürk’ün İstiklâl Mücadelesi için vaki davetine kayıtsız ve şartsız olarak koşan Kastamonu’nun başında bulunan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Reisi sıfatı ile büyük hizmetlerde bulunmuş ve beyaz kurdeleli İstiklâl Madalyası ile taltif kılınmıştır. Cenazesi bu gün kaldırılacak olan merhuma Allah’tan rahmet diler ailesi efradının acılarını paylaşırız.”
Ahmed Ziya Efendi’yi vefatının 73. Yıldönümünde rahmetle anıyoruz. Ruhu şâd olsun.
Prof. Dr. Mehmet Serhat YILMAZ
Türk Ocakları Kastamonu Şube Başkanı
