1982`de Moskova Devlet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü’nü başarıyla bitirerek aynı okulda doktoraya başladı. 1985 yılında doktorasını başarıyla tamamlayarak tarih doktoru unvanı aldı. 1985-1990 tarihleri arasında Moskova Devlet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü'nde öğretim görevlisi olarak çalıştı. 1990-1994 tarihleri arasında iş hayatına atıldı. Birtakım ithalat- ihracat şirketlerinin yönetim kurulu başkanlığını yaptı.

1994-2003 Ağustos tarihleri arasında Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi'nin başkan yardımcılığını yaptı. Haydar Aliyev'in yeni petrol stratejisi”nin hayata geçirilmesinde önemli bir rol üstlendi. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin petrol politikasının jeopolitik yönleriyle ilgili birçok araştırması bulunmaktadır. Bilimler doktorudur.

İlk olarak 1995 yılında daha sonra ise 2000 yıllında Azerbaycan Cumhuriyeti Parlamentosu'na (Milli Meclisi'ne) yapılan seçimlerde milletvekili seçildi. 2003 yılında Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafından Başbakanlık görevine tayin edilmesiyle milletvekilliğine son verildi.

1997 yılından itibaren Azerbaycan Milli Olimpiyat Komitesi başkanlığını yürütmektedir. Sporun gelişmesinde büyük hizmetler gösterdiği için Uluslararası Olimpiyat Komitesi Şeref Madalyası'yla taltif edilmiştir.

1999'da iktidar partisi Yeni Azerbaycan Partisi'nin başkan yardımcılığına, 2001 tarihinde birinci yardımcılığına, 2005 yılında ise başkanlığına seçilmiştir.

2001-2003 yılında Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi'nde Azerbaycan Cumhuriyeti parlamento delegasyonunun başkanı oldu.

Ocak 2003 tarihinde Avrupa Parlamenterler Asamblesi’nin başkan yardımcısı ve Büro üyesi seçildi.

Nisan 2004 tarihinde Avrupa Parlamenterler Asamblesi’nin çalışmalarına aktif katılımı ve Avrupa ilkelerine sadıklığından dolayı Avrupa Parlamenterler Asamblesi’nin fahri üyesi diploması ve Avrupa Parlamenterler Asamblesi madalyonuyla taltif edildi.

4 Ağustos 2003 yılında parlamento tarafından onaylandıktan sonra Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Başbakanı tayin edildi.

15 Ekim 2003 yılında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı seçildi. Resmi sonuçlara göre oyların %76'sını topladı. 31 Ekim 2003 yılında görevine başladı.

15 Ekim 2008 yılında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yeniden Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı seçildi. Resmi açıklamaya göre seçimlere katılan halkın yüzde 85’inden fazlası İlham Aliyev’e oy verdi. 24 Ekim 2008 yılında görevine başladı.

Mehriban Aliyeva hanımefendi ile evli olup, üç çocuk babasıdır ve iki torun sahibidir. Çok iyi derecede Rusça, İngilizce, Türkçe ve Fransızca bilmektedir.